Fagolizozom oluşumunu önleyebilen bazı mikroorganizmalar vardır. Bu mikroorganizmalar, konakçının bağışıklık sisteminden kaçınmak ve hücre içinde hayatta kalmak için çeşitli stratejiler geliştirmişlerdir.
Fagolizozom, bir fagosomun (mikroorganizmayı içine alan zarla çevrili yapı) bir lizozomla (mikroorganizmaları parçalayan sindirim enzimlerini içeren organel) birleşmesi sonucu oluşur. Fagolizozom oluşumunu engelleyebilen patojenler, bu birleşmeyi durdurarak sindirilmekten kurtulurlar.
Fagolizozom Oluşumunu Engelleyen Mikroorganizmalar ve Mekanizmaları
- Mycobacterium tuberculosis: Tüberküloza neden olan bu bakteri, fagosomun olgunlaşmasını ve lizozomla birleşmesini aktif olarak engeller. Fagosom-lizozom birleşmesini inhibe eder. M. tuberculosis, fagosomun zarını değiştirerek ve asitlenmesini önleyerek bunu başarır. Böylece, sindirimden kaçınarak makrofajlar içinde uzun süre hayatta kalabilir.
- Legionella pneumophila: Lejyoner hastalığına neden olan bu bakteri, fagosomu kendi içine alır ve fagosom zarını endoplazmik retikulumdan türetilmiş veziküllerle sararak değiştirir. Bu süreç, fagosomun birleşme yeteneğini bozar ve bakterinin konak hücre içinde güvenli bir şekilde çoğalmasını sağlar. Fagosomun etrafına veziküller toplayarak fagolizozom oluşumunu engeller.
- Chlamydia pneumoniae: Bu zorunlu hücre içi parazit, fagosomun endozomlarla ve lizozomlarla birleşmesini engeller. Bakteri, kendisini içeren fagosomu (inklüzyon adı verilir) konak hücrenin Golgi aygıtından ve endoplazmik retikulumundan türetilen veziküllerle donatır. Bu, bakterinin besinleri almasını ve hücre içinde çoğalmasını sağlar. Fagosom-lizozom birleşmesini önleyerek kendi yaşam alanını oluşturur.
Bu mikroorganizmaların ortak özelliği, konak hücrenin normal savunma mekanizmalarını alt ederek kendi hayatta kalmaları için uygun bir ortam yaratmalarıdır. Bu da onları tedavisi zor hale getiren önemli bir faktördür.
——————————–
Aşağıdaki mikroorganizmalardan hangisi, fagolizozom füzyonunu engelleyerek konak savunmasından kaçabilir?
A) Listerya monocytogenes
B) Staphylococcus aureus
C) Haemophilus influenzae
D) Bacillus anthracis
E) Streptococcus pneumoniae
Cevap A
Fagolizozom oluşumunu önleyebilen mikroorganizmalar konak savunmasından kaçabilmekte, yaşamlarını hücre içerisinde sürdürebilmektedirler.
Fagolizozom oluşumunu önleyen mikroorganizmalar
1-M.tuberculosis
2-L.monocytogenes
3-Klamidya
4-Brucella
5-Francisella
————————
Hücre içinde yaşama
a-Fagolizozom Füzyonunun İnhibisyonu: Legionella spp., Mycobacterium tuberculosis, Chlamydia spp
b-Lizozomal Enzimlere Direnç: Salmonella typhimurium, Coxiella spp., Ehrlichia spp., Mycobacterium leprae, Leishmania spp.
c-Sitoplazmik Çoğalmaya Adaptasyon: Listeria, Chlamydia spp. ve Rickettsia spp.
——————————
Normalde: Makrofaj veya nötrofil fagosite ettiği mikroorganizmayı → fagosom içinde lizozomlarla birleştirip (fagolizozom) öldürür. Bazı patojenler ise fagolizozom füzyonunu engelleyerek hücre içinde canlı kalır.
Fagolizozom oluşumunu engelleyebilen mikroorganizmalar
- Mycobacterium tuberculosis → Lipoarabinomannan ve diğer yüzey molekülleriyle füzyonu engeller.
- Mycobacterium leprae
- Legionella pneumophila → Makrofaj içinde özel vakuol oluşturur, ER’den veziküller çeker.
- Chlamydia trachomatis / pneumoniae → İnklüzyon cisimcikleri oluşturur, lizozomla birleşmez.
- Histoplasma capsulatum (mantar) → Makrofaj içinde yaşar, füzyonu baskılar.
Karıştırma için ek bilgi:
- Listeria monocytogenes ve Shigella → Fagolizozom füzyonunu engellemez, ama fagosomdan sitoplazmaya kaçar.
- Salmonella → Fagolizozom içinde yaşar, ortamı kendine uygun hale getirir (asit pH toleransı).
- Brucella → Lizozomla geç birleşir, makrofajda kalıcı olur.