Plevral boşlukta (akciğer zarları arasında) biriken sıvılar, oluşum mekanizmalarına ve biyokimyasal özelliklerine göre iki ana kategoriye ayrılır: eksüdalar ve transüdalar. Bu ayrım, plevral efüzyonun nedenini anlamak ve doğru tedaviyi uygulamak için kritik öneme sahiptir.
Transüda ve eksüda ayrımında en yaygın kullanılan kriterler, Light Kriterleri olarak bilinen bir dizi ölçümdür.
Eksüda ve Transüda Karşılaştırma Tablosu (Light Kriterleri)
| Özellik | Transüda | Eksüda |
| Oluşum Mekanizması | Sistemik faktörlere bağlı (plevra membranı sağlam) | Plevra membranı hasarı veya inflamasyona bağlı |
| Protein İçeriği | Düşük | Yüksek |
| LDH İçeriği | Düşük | Yüksek |
| Nedenleri (Örnek) | Kalp yetmezliği, karaciğer sirozu (hidrotoraks), nefrotik sendrom, miksödem, pulmoner emboli (bazı durumlarda) | Enfeksiyonlar (pnömoni, tüberküloz, ampiyem), maligniteler (kanser), romatoid artrit, SLE, pulmoner emboli (çoğunlukla), pankreatit, travma, ilaç reaksiyonları |
Light Kriterleri (Eksüda Tanısı İçin)
Aşağıdaki üç kriterden en az birinin varlığı, sıvının eksüda olduğunu gösterir. Eğer bu kriterlerin hiçbiri yoksa, sıvı transüda olarak kabul edilir.
- Plevral sıvı protein / Serum protein oranı > 0.5
- Yüksek oran, plevral membranın geçirgenliğinin arttığını veya lenfatik drenajın bozulduğunu ve proteinlerin plevral boşluğa sızdığını gösterir.
- Plevral sıvı LDH (Laktat Dehidrogenaz) / Serum LDH oranı > 0.6
- LDH, hücre hasarı veya yıkımı olduğunda ortaya çıkan bir enzimdir. Yüksek oran, plevral boşlukta inflamasyon veya hücre yıkımının olduğunu düşündürür.
- Plevral sıvı LDH düzeyi > Serum LDH üst normal sınırının 2/3’ü
- Bu kriter, plevral sıvıdaki LDH’ın mutlak değerinin de yüksek olduğunu vurgular, bu da aktif bir inflamatuar sürece işaret eder. (Örneğin, serum LDH üst sınırı 200 U/L ise, plevral sıvı LDH > 133 U/L olması eksüda lehinedir.)
Ek Ayırıcı Parametreler
Light Kriterleri altın standart olsa da, bazen yanıltıcı olabilirler. Ek parametreler ayırıcı tanıda yardımcı olabilir:
| Parametre | Transüda | Eksüda |
| Görünüm | Genellikle berrak, saman sarısı | Bulanık, seröz, hemorajik (kanlı), pürülan (irinli) |
| Hücre Sayısı | Genellikle düşük (<1000/µL) | Genellikle yüksek (>1000/µL, bazen >10.000/µL) |
| pH | Genellikle >7.40 | Genellikle <7.30 (özellikle ampiyemde <7.20) |
| Glukoz | Seruma yakın (>60 mg/dL) | Genellikle düşük (<60 mg/dL, özellikle enfeksiyon/kanser) |
| Kolesterol | Genellikle <45 mg/dL | Genellikle >45 mg/dL |
| Özgül Ağırlık | Genellikle <1.016 | Genellikle >1.016 |
| ADA (Adenozin Deaminaz) | Düşük | Yüksek (özellikle tüberkülozda) |
| Amilaz | Düşük | Yüksek (pankreatit veya özofagus rüptüründe) |
| Trigliserit | Düşük | Yüksek (şilotoraksta) |
Bu tablo, plevral efüzyonların ayırıcı tanısında hekimlere yol gösteren temel bilgileri özetlemektedir. Her zaman hastanın klinik durumu ve diğer laboratuvar bulguları ile birlikte değerlendirilmelidir.