MEDULLA SPINALIS
Canalis verteblaris’in içinde for. magnum’dan başlar,
Yetişkinde L1-L2 arasındaki discus intervertebralis seviyesinde sonlanır
MEDULLA SPINALIS
Vücudun büyük bir bölümünden gelen uyarıları beyine taşıyan, beyinden gelen ve istemli hareketleri başlatan impulsları ilgili bölgelere ileten ve organlara giden özellikle sempatik sistem olmak üzere bazı bölgelere giden parasempatik sisteme ait liflerin de çıkış merkezi olan medulla spinalis, columna vertebralis’in içerisinde yerleşmiştir. Embriyonel dönemin yaklaşık olarak üçüncü ayına kadar medulla spinalis, columna vertebralis’in tamamını kaplar. Bu dönemden sonra kemik yapı daha hızlı büyüyerek gelişir ve medulla spinalis’in alt ucu olan conus medullaris yeni doğanda üçüncü lumbal vertebra’nın alt kenarı seviyesine, erişkinlerde normal seviyesi olarak erkeklerde L1-2 vertebralar arasındaki discus intervertebralis, kadınlarda L2 vertebra ortaları seviyesine kadar çıkar.
Conus medullaris’in altında devam edip kendilerine ait intervertebral deliklere doğru uzanan spinal sinir liflerinden oluşan topluluk görünüşünden dolayı cauda equina olarak adlandırılır. Medulla spinalis’in dış yüzünde pek çok oluk bulunmaktadır. Bunlarda orta hatta ön tarafta yer alan geniş yarık fissura mediana anterior, arkada orta hattaki daha az belirgin olan oluk sulcus medianus posterior olarak isimlendirilir. Spinal sinirlerin köklerinin medulla spinalis’e girdiği ve çıktığı ön ve arka dış taraftaki oluklar ise sulcus anterolateralis ve sulcus posterolateralis olarak isimlendirilmektedirler. Bütün medulla spinalis boyunca uzanan bu oluklar dışında T6 medulla spinalis segmenti ve yukarısındaki bölümde yer alan sulcus medianus posteror ile sulcus posterolateralis arasında yerleşmiş sulcus intermedius posterior olarak isimlendirilen bir oluk daha bulunur. Medulla spinalis’in içyapısına bakarsak iç kısmında hücre gövdelerinden oluşan substantia grisea’yı (gri cevher) bunun dışında ise hücrelerin uzantılarından oluşan substantia alba’yı (beyaz cevher) görürüz. Gri cevherin oluşturduğu çıkıntılardan öne doğru olanı columna anterior, arkaya doğru olanı columna posterior ve dışa doğru olanı da columna lateralis olarak adlandırılır. Ağırlıklı olarak hücrelerin aksonları tarafından oluşturulan ve inen ve çıkan yolların bulunduğu beyaz cevher tıpkı gri cevher gibi üç bölümde incelenir: Sulcus anterolateralis’in iç bölümündeki funiculus anterior, sulcus anterolateralis ile posterolateralis arasındaki funiculus lateralis ve sulcus posterolateralis’in iç bölümündeki funiculus posterior. Funiculus anterior’da korteksden gelen ve çapraz yapmayan vücudun aynı yarısındaki iskelet kaslarını kontrol eden motor yollar olan tractus corticospinalis anterior, iç kulaktan ve cerebellum’dan gelen vücudun pozisyonu ile ilgili uyarıları taşıyarak kas tonusunun ayarlanmasını dengenin korunmasını sağlayan tractus vestibulospinalis, vücuttan gelen basınç ve temas duyularını taşıyan tractus spinothalamicus anterior gibi yollar bulunur. Funiculus lateralis’de korteksden başlayarak iskelet kaslarının çok büyük bir çoğunluğunu kontrol eden ve bulbus’daki decussatio pyramidum’da çapraz yapan tractus corticospinalis lateralis, ağrı ve ısı duyularını taşıyan tractus spinothalamicus lateralis ve şuursuz derin duyuları cerebellum’a taşıyan tractus spinocerebellaris anterior ve posterior gibi yollar bulunur.
Funiculus posterior’da ise gövdenin üst ve alt yarılarından gelen şuurlu derin duyuyu taşıyan sırasıyla fasciculus cuneatus ve fasciculus gracilis yer almaktadır.
BEYİN VE MEDULLA SPİNALİS’İN ZARLARI
Columna vertebralis içerisindeki medulla spinalis, meninksler olarak adlandırılan üç tabaka zar ile çevrelenmiştir. Bunlar dıştan içe doğru dura mater, arachnoidea mater ve pia mater olarak isimlendirilirler. Aynı zarlar kranium içerisinde beyni de sararlar ve foramen magnum içerisinden geçerek medulla spinalis çevresinde devam ederler. Medulla spinalis çevresindeki dura mater genellikle S2 vertebra seviyesinde filum terminale’nin yapısına katılarak aşağı doğru devam eder ve filum terminale ile beraber 2. coccygeal vertebra seviyesinde periost ile kaynaşarak sonlanır. Dura mater’İn iç yüzünü döşeyen arachnoidea mater tabakası kranium içerisinde beynin iki hemisferi arasındaki büyük yarık olan fissura longitudinalis cerebri’nin içerisine uzanır. Vertebral kanal içerisinde ise yanlarda spinal sinirlerin çevresini saran uzantılar gönderir. En içteki beyin zarı olan pia mater beyin ve medulla spinalis yüzeyini sıkıca sararak bu yapılardaki bütün oluklara girer. Bu yapı aynı zamanda perifere, dural kılıfa doğru uzanan, ligamentum denticulatum olarak isimlendirilen, medulla spinalis’i asan bağları oluşturur. Pia mater, medulla spinalis’in sonlandığı nokta olan conus medullaris’in distalinde filum terminale’yi oluşturarak aşağı doğru uzanır.
Bu meninksler birbirleriyle ve vertebral kanalın iç yüzü ile aralarında epidural, sudural ve subarachnoid aralıkları oluştururlar. Dura mater’in dış bölümü olan epidural aralıkta yağ dokusu, spinal sinir kökleri ve damarlar bulunur. Dura mater ile arachnoidea mater arasındaki subdural aralık aslında pek çok bölgede arachnoidea mater, dura mater’e neredeyse yapışık olarak seyrettiği için potansiyel bir aralık olarak tanımlanabilir. Arachnoidea mater ile pia mater arasındaki bölge olan subarachnoid aralık, içerdiği beyin-omurilik sıvısı (BOS) nedeniyle oldukça önemli bir boşluktur.