TRIPTAN – GEPANT – DITAN
Migren Akut Tedavi Trileması
1Mekanizma ve Hedef Farkları
| Özellik | TRIPTANLAR | GEPANTLAR | DITANLAR |
|---|---|---|---|
| Temel mekanizma | 5-HT1B/1D agonisti | CGRP reseptör antagonisti | 5-HT1F agonisti |
| Vazokonstriksiyon | VAR (çok önemli) | YOK | YOK |
| Değerli spot | Kraniyal damarları daraltır, trigeminal nöronu inhibe eder | CGRP’yi bloke eder → vazokonstriksiyon yok | Sadece nöronal inhibitör, damar etkisi yok |
| Kardiyak hastada kullanım | 🚫 genelde CONTRA | ✔️ daha güvenli | ✔️ daha güvenli |
| Aura üzerine etkisi | Yok | Yok | Yok |
2Kullanım Alanı
| Özellik | TRIPTAN | GEPANT | DITAN |
|---|---|---|---|
| Akut migren atağı | ✔️ Ana kullanım | ✔️ Eşdeğer | ✔️ |
| Profilaksi | 🚫 | ✔️ (Atogepant, Rimegepant) | 🚫 |
| Küme baş ağrısı | Bazıları (sumatriptan) | ❌ | ❌ |
| Auralı/aura olmaksızın | Her ikisi | Her ikisi | Her ikisi |
| Migren status | Kullanılabilir | Kullanılabilir | Tercih değil |
İlaçlar
1-Triptanlar
- Sumatriptan
- Rizatriptan
- Zolmitriptan
- Almotriptan
- Naratriptan
- Eletriptan
- Frovatriptan
2-Gepantlar
- Akut: Ubrogepant, Rimegepant, Zavegepant
- Profilaksi: Rimegepant, Atogepant
3-Ditanlar
- Lasmiditan (tek ilaç)
Başlangıç Süresi ve Etki Gücü
| Özellik | TRIPTAN | GEPANT | DITAN |
|---|---|---|---|
| Etki başlangıcı | En hızlı (özellikle nasal/SC sumatriptan) | Orta (15–30 dk) | Orta |
| En güçlü ağrı kesici | Triptanlar | Orta | Orta |
| Atak tekrarı | Orta | Düşük | Düşük |
Yan Etkiler
| Özellik | TRIPTAN | GEPANT | DITAN |
|---|---|---|---|
| Vazokonstriksiyona bağlı risk | Yüksek | ❌ | ❌ |
| Kardiyak yan etki | Angina, MI riski | ❌ | ❌ |
| Sedasyon | Hafif | Hafif | Belirgin |
| Sürüş yasağı | ❌ | ❌ | 36 saat araç kullanma YASAK |
| Bulantı | Orta | Az | Var |
| Sersemlik | Orta | Az | Belirgin |
Kontrendikasyon
| Durum | TRIPTAN | GEPANT | DITAN |
|---|---|---|---|
| CAD / MI / HT | 🚫 | ✔️ | ✔️ |
| Hemiplegik migren | 🚫 | ✔️ | ✔️ |
| Baziler migren | 🚫 | ✔️ | ✔️ |
| Gebelik | 🚫 | ?? (önerilmez) | ?? (önerilmez) |
| İleri yaş | Dikkat | Güvenli | Güvenli |
Spotları
Triptan = 5-HT1B/1D agonisti → Vazokonstriksiyon
→ Koroner arter hastalığında kontrendike
Gepant = CGRP reseptör antagonisti → Vazokonstriksiyon yapmaz
→ Kardiyak hastalarda en güvenli akut migren tedavisi
Ditan (Lasmiditan) = 5-HT1F agonisti → Ciddi sedasyon
→ 36 saat araç kullanma YASAK
Triptan + Ergot beraber verilmez
→ 24 saat ara şarttır.
Gebelikte tercih:
→ Triptanlar ve yeni ilaçlar yerine genelde parasetamol + antiemetik tercih edilir.
Özet
- Triptan = 5-HT1B/1D = Vazokonstriksiyon = en hızlı ama kardiyak riskli
- Gepant = CGRP-R antagonisti = güvenli = Rimegepant/Atogepant
- Ditan = 5-HT1F agonisti = sedasyon = araç kullanma yasak