ANKİLOZAN SPONDİLİT (AS)
Tanım
Kronik, inflamatuar bir spondiloartrit olup özellikle sakroiliak eklemleri ve omurga aksını tutar.
Zamanla omurların füzyonu ile karakteristik “bambu kamışı omurga” görünümü gelişir.
Epidemiyoloji
- Başlama yaşı: 15–40 yaş
- Erkeklerde > kadınlarda
- HLA-B27 pozitifliği %90’dan fazladır.
Klinik Özellikler
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| İnflamatuar bel ağrısı | Sabahları belirgin, >30 dk sabah tutukluğu Egzersizle azalır, istirahatle artar |
| İlk tutulan eklem | Sakroiliak eklem (en erken bulgu) |
| Hastalık ilerledikçe | Omurga, kostovertebral eklemler, kalça eklemi |
| Gövde hareketleri | Azalır (lomber fleksiyon kısıtlı, Schober testi pozitif) |
| Postür | Öne eğik (kifotik) duruş |
| Eklem dışı bulgular | Üveit (en sık ekstraartiküler bulgu) Aort yetmezliği Apikal fibrozis (akciğer) Amiloidoz Cauda equina sendromu (nadir, geç dönem) |
Eşlik Eden Bulgular
- Anterior üveit (en sık)
- Aort yetmezliği
- Topuk ağrısı (entesit)
- Apikal pulmoner fibrozis
- Amiloidoz
🧩 Not: AS’deki akciğer tutuluşu tüberkülozla karıştırılabilir (üst lob fibrozisi, kavite yokluğu ile ayrılır).
Laboratuvar
| Test | Bulgular |
|---|---|
| HLA-B27 | (+) %90–95 |
| ESR, CRP | ↑ (aktif dönemde) |
| Romatoid faktör (RF) | (-) |
| ANA | (-) |
Bu nedenle “seronegatif spondiloartrit” grubundadır.
Radyolojik Bulgular
A. Sakroiliak Eklem (ilk tutulan bölge)
| Dönem | Radyolojik bulgu |
|---|---|
| Erken | Eklem aralığında bulanıklık, erozyon |
| Orta | Subkondral skleroz |
| Geç | Eklem aralığının daralması ve ankiloz (füzyon) |
B. Vertebra Bulguları
| Bulgular | Açıklama |
|---|---|
| Köprüleşen sindesmofitler | Ön longitudinal ligamentin kalsifikasyonu → omurlar arası kemik köprü |
| Kareleşmiş vertebra | Disk aralıklarında erozyon ve yeni kemik oluşumu |
| Bambu kamışı omurga | İleri evrede tüm omurların füzyonu |
| Dagger sign | Omurga ortasında tek kalsifiye ligament hattı (ön + arka longitudinal ligament füzyonu) |
| Trolley track sign | Üçlü kalsifiye çizgi (paravertebral ligamentlerin ossifikasyonu) |
Tedavi
| Basamak | Tedavi |
|---|---|
| 1. Basamak (semptomatik) | NSAİİ (indometazin, naproksen) |
| 2. Basamak (fizyoterapi) | Egzersiz, postür eğitimi (devamlı!) |
| 3. Basamak (dirençli olgular) | Anti-TNF (etanersept, infliksimab, adalimumab) |
| Eklem dışı tutulumda | Gerekirse sistemik kortikosteroid veya sulfasalazin |
| Cerrahi | Şiddetli deformite veya kalça ankilozu varsa artroplasti |
Klinik İpuçları
| Soru ipucu | Yanıt |
|---|---|
| Genç erkek, sabah tutukluğu, bel ağrısı → egzersizle azalan | Ankilozan spondilit |
| Sakroiliak eklemde erozyon + skleroz | İlk radyolojik bulgu |
| En sık ekstraartiküler bulgu | Anterior üveit |
| İleri evre omurga görünümü | Bambu kamışı omurga |
| Tedavide ilk basamak | NSAİİ + egzersiz |
| Tedaviye yanıt yoksa | Anti-TNF (etanersept, infliksimab) |
Akılda Kalması İçin Kısaltma
“3 S” – Sakroiliak, Sert sabah, Sindesmofit”
Özet
| Özellik | Ankilozan Spondilit |
|---|---|
| İlk tutulum yeri | Sakroiliak eklem |
| Ana belirti | İnflamatuar bel ağrısı |
| En sık ekstraartiküler bulgu | Üveit |
| Tipik radyolojik bulgu | Bambu kamışı omurga |
| Tedavi | NSAİİ → Anti-TNF |
| HLA ilişkisi | HLA-B27 (+) |
| RF / ANA | Negatif |