GKS, 1974 yılında Graham Teasdale ve Bryan Jennett tarafından geliştirilmiştir. Bir hastanın bilinç düzeyini üç ana yanıt kategorisi üzerinden değerlendirir ve her bir kategoriye belirli puanlar atanır. Bu puanlar toplanarak toplam bir GKS değeri elde edilir.
GKS’nin Üç Bileşeni ve Puanlaması
GKS, hastanın en iyi yanıtını değerlendiren üç farklı bileşenden oluşur:
1-Göz Açma (Eye Opening – E): (1-4 puan)
4 puan: Spontan (kendiliğinden) göz açma
3 puan: Sese yanıt olarak göz açma
2 puan: Ağrılı uyarana yanıt olarak göz açma
1 puan: Göz açma yok
2-Sözel Yanıt (Verbal Response – V): (1-5 puan)
5 puan: Oryante (zamanı, kişiyi, yeri biliyor, uygun konuşma)
4 puan: Konfüze (şaşkın, oryantasyonu bozuk ama cümle kurabiliyor)
3 puan: Uygunsuz kelimeler (anlamsız kelimeler, cümleler değil)
2 puan: Anlamsız sesler (inilti, mırıltı)
1 puan: Sözel yanıt yok (ses çıkarma yok)
3-Motor Yanıt (Motor Response – M): (1-6 puan)
6 puan: Komutlara uyuyor (basit talimatları yerine getiriyor)
5 puan: Ağrıyı lokalize ediyor (ağrılı uyarana tepki verip onu uzaklaştırmaya çalışıyor)
4 puan: Ağrıdan çekme (ağrılı uyarandan kolunu/bacağını çekiyor)
3 puan: Anormal fleksiyon (dekortikasyon postürü – ağrıya karşı kolları göğse doğru bükme)
2 puan: Anormal ekstansiyon (deserebrasyon postürü – ağrıya karşı kolları ve bacakları uzatma, gerginlik)
1 puan: Motor yanıt yok
Toplam GKS Puanı ve Yorumu
Üç bileşenin puanları toplanarak toplam GKS skoru elde edilir. Minimum puan 3 (E1V1M1) ve maksimum puan 15 (E4V5M6)’tir.
13-15 puan: Hafif beyin hasarı (veya bilinç düzeyi normal)
9-12 puan: Orta dereceli beyin hasarı
3-8 puan: Şiddetli beyin hasarı (genellikle koma olarak kabul edilir)
“GKS 3; sözel ve ağrılı uyarana yanıt yok, GKS 8; ağrılı uyarana yanıt var, GKS 13; sözel uyarana yanıt var, GKS 15; uyaran olmadan uyanık”
Klinik Kullanım Alanları
GKS, klinik pratikte geniş bir kullanım alanına sahiptir:
Travmatik Beyin Hasarı (TBI) Değerlendirmesi: Kafa travması sonrası bilinç düzeyini ve hasarın şiddetini hızlıca değerlendirmek için en sık kullanılan araçtır.
Nörolojik Durum Takibi: Hastanın bilinç düzeyindeki değişiklikleri zaman içinde izlemek, durumunun kötüleşip kötüleşmediğini anlamak için seri GKS değerlendirmeleri yapılır.
Prognoz Tahmini: Özellikle TBI’da, düşük GKS skorları genellikle daha kötü bir prognozla ilişkilidir.
Diğer Durumlar: İnme, menenjit, ensefalit, ilaç zehirlenmeleri, metabolik komalar gibi bilinç değişikliğine neden olan birçok tıbbi durumda da kullanılır.
Hava Yolu Yönetimi Kararı: Genellikle, GKS’si 8 veya altında olan hastalarda hava yolu korumasını sağlamak amacıyla entübasyon düşünülür (“GKS 8, intübe et” kuralı).
