Alkol yoksunluk deliryumu

Otuz üç yaşındaki erkek hasta sinirlilik, titreme, konuşmalarında tutarsızlık ve vücudunda bir şeylerin dolaştığı yakınmalarıyla acil servise getiriliyor. Fizik muayenesinde 38°C vücut sıcaklığı ve taşikardi bulunan hastanın kan basıncı: 140/100 mmHg ölçülüyor. Psikiyatrik muayenesinde dokunsal ve görsel halüsinasyonlar saptanıyor. Yirmi yıldır yüksek miktarda alkol tüketen hastanın 10 gündür alkol alımını azalttığı ve uykusuzluğunun olduğu öğreniliyor.

Bu hasta için en olası tanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Wernicke-Korsakoff sendromu
B) Alkola bağlı demans
C) Alkol yoksunluk deliryumu
D) Alkolün yol açtığı psikotik bozukluk
E) Alkolik serebral atrofi
Alkol Yoksunluk Deliryumu (Delirium Tremens)
Alkol yoksunluk deliryumu (AYD), halk arasında daha çok delirium tremens olarak bilinen, kronik alkol kullanımının aniden kesilmesi veya azaltılması sonucunda ortaya çıkan, hayatı tehdit edici bir tıbbi acil durumdur. Genellikle son alkol alımından 48-96 saat (2-4 gün) sonra başlar, ancak 7-10 güne kadar da görülebilir.
Nedenleri
Uzun süreli ve yoğun alkol tüketimi, merkezi sinir sistemini (MSS) etkiler. Alkol, MSS’de baskılayıcı bir etki göstererek gama-aminobütirik asit (GABA) reseptörlerinin aktivitesini artırır ve N-metil-D-aspartat (NMDA) reseptörlerinin aktivitesini azaltır. Kronik alkol kullanımı ile MSS bu duruma adapte olur. Alkol aniden çekildiğinde, bu denge bozulur: GABA aktivitesi azalır ve NMDA aktivitesi artar, bu da MSS’nin aşırı uyarılmasına yol açar. Bu aşırı uyarılma, alkol yoksunluk deliryumunun semptomlarına neden olur.
Belirtileri
AYD’nin belirtileri genellikle kademeli olarak ortaya çıkar ve şiddeti değişebilir. Hafif semptomlar titreme, anksiyete ve uykusuzluk iken, şiddetli vakalarda yaşamı tehdit eden belirtiler görülebilir. Başlıca belirtileri şunlardır:

• Yaygın titreme (tremor): Özellikle ellerde belirgin olan titreme.
• Deliryum (Bilinç Bulanıklığı): En belirgin semptomlardan biridir. Zaman, yer ve kişi oryantasyonunda bozukluk, düşünce dağınıklığı, dikkat eksikliği ve yargılama bozukluğu görülür.
• Halüsinasyonlar: Genellikle görsel halüsinasyonlar (küçük böcekler, hayvanlar görme gibi) yaygındır, ancak işitsel ve dokunsal halüsinasyonlar da görülebilir. Bu halüsinasyonlar genellikle korkutucu ve gerçekçidir.
• Ajitasyon ve Huzursuzluk: Aşırı sinirlilik, hiperaktivite ve yerinde duramama.
• Otonomik Hiperaktivite: Kalp çarpıntısı (taşikardi), yüksek tansiyon (hipertansiyon), aşırı terleme, ateş ve pupillerde genişleme (midriyazis).
• Nöbetler: Genellikle genelleşmiş tonik-klonik nöbetler (grand mal nöbetler) görülebilir. “Alkol bırakma nöbetleri” olarak da adlandırılırlar.
• Uykusuzluk: Aşırı uykusuzluk hali.
• Bulantı ve Kusma.
  Tanı
  Tanı, hastanın alkol kullanım öyküsü ve klinik belirtileri temel alınarak konulur. Başka bir tıbbi durumun (enfeksiyon, kafa travması, elektrolit dengesizliği vb.) benzer semptomlara neden olabileceği için ayırıcı tanının yapılması önemlidir. Kan testleri (elektrolitler, karaciğer fonksiyon testleri, kan alkol düzeyi) ve görüntüleme (beyin tomografisi/MRG) gibi yardımcı testler gerekebilir.
  Tedavi
  Alkol yoksunluk deliryumu tıbbi bir acil durumdur ve genellikle hastanede, hatta yoğun bakım ünitesinde tedavi gerektirir. Tedavinin temel hedefleri şunlardır:
• MSS aşırı uyarılmasını kontrol altına almak:
• Benzodiazepinler: Tedavinin temelini oluşturur. Diazepam, lorazepam veya klordiazepoksit gibi ilaçlar, MSS üzerindeki GABAerjik etkiyi artırarak anksiyete, ajitasyon ve nöbet riskini azaltır. Doz, hastanın semptom şiddetine göre ayarlanır ve genellikle doz titrasyonu ile verilir.
• Sıvı ve Elektrolit Dengesini Sağlamak: Alkol kullanımı ve terleme nedeniyle dehidratasyon ve elektrolit bozuklukları (özellikle magnezyum, potasyum ve fosfat eksikliği) sık görülür. İntravenöz (damar yoluyla) sıvı ve elektrolit takviyesi yapılır.
• Vitamin Replasmanı: Kronik alkol kullanımında tiamin (B1 vitamini) eksikliği yaygındır ve Wernicke-Korsakoff sendromu gibi ciddi nörolojik komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, tedaviye başlarken yüksek dozda tiamin verilmesi zorunludur.
• Destekleyici Bakım: Hastanın güvenli bir ortamda tutulması, yeterli beslenme, hidrasyon, vital bulguların yakın takibi ve uygun uyku ortamının sağlanması kritik öneme sahiptir.
• Diğer ilaçlar: Halüsinasyon ve ajitasyonun şiddetli olduğu durumlarda antipsikotik ilaçlar (örneğin haloperidol) kısa süreli olarak kullanılabilir. Beta blokerler de taşikardi ve hipertansiyon kontrolüne yardımcı olabilir.
  Prognoz
  Tedavi edilmediğinde, alkol yoksunluk deliryumu yüksek oranda ölümcül olabilir (yaklaşık %15-20). Ancak, erken tanı ve uygun tıbbi tedavi ile mortalite oranı önemli ölçüde düşürülebilir. Tedaviden sonra, hastaların alkol bağımlılığı için uzun vadeli destek ve rehabilitasyon programlarına yönlendirilmesi önemlidir.
  Başka bir konuda bilgi almak ister misiniz?

Alkol Yoksunluk Deliryumu (Delirium Tremens)

Alkol yoksunluk deliryumu, uzun süreli ve ağır alkol kullanımının ani kesilmesi veya azaltılması sonucu ortaya çıkan, yaşamı tehdit edebilen ciddi bir yoksunluk tablosudur.

Klinik Özellikler:

1. Zamanlama:

• Genellikle son içki içiminden 48-72 saat sonra başlar.
• 5-7 güne kadar uzayabilir.

1. Ana Belirtiler:

• Deliryum (bilinç bulanıklığı, dikkat bozukluğu, oryantasyon kaybı).
• Otonomik hiperaktivite (taşikardi, terleme, ateş, hipertansiyon).
• Nörolojik uyarılma (tremor, myoklonus, nöbetler).
• Psikotik semptomlar (varsanılar, özellikle zoopsi [hayvan görmeleri], paranoid hezeyanlar).

1. Fizik Muayene Bulguları:

• Taşikardi (>100/dk), hipertansiyon.
• Ateş (enfeksiyon ayırıcı tanıda mutlaka düşünülmeli).
• Asteriksis (“flapping tremor”) karaciğer yetmezliği veya metabolik ensefalopati ile de görülebilir.

Ayırıcı Tanı:

• Basit alkol yoksunluğu (tremor, anksiyete, taşikardi; deliryum yok).
• Wernicke ensefalopatisi (konfüzyon, ataksi, oftalmopleji; B1 vitamini eksikliği).
• Benzodiazepin/barbitürat yoksunluğu.
• Enfeksiyonlar (menenjit, sepsis).
• Metabolik bozukluklar (hipoglisemi, hepatik ensefalopati).

Tedavi:

1. Farmakoterapi:

• Benzodiazepinler (ilk tercih):
  • Diazepam (uzun etkili) veya lorazepam (karaciğer yetmezliğinde tercih edilir).
  • Titrasyonla yüksek doz gerekebilir (CIWA-Ar skoru kılavuzluğunda).
• Antikonvülzanlar (nöbet önleme): Fenitoin gerekebilir.
• Antipsikotikler (haloperidol): Psikotik semptomlar için, QT uzaması riskine dikkat!

1. Destek Tedavisi:

• IV sıvı (dehidratasyon düzeltilmesi).
• Tiamin (B1 vitamini) (Wernicke ensefalopatisi önleme).
• Elektrolit dengesi (hipomagnezemi, hipokalemi düzeltilmeli).

1. Yoğun Bakım İhtiyacı:

• Şiddetli otonomik instabilite veya solunum depresyonu durumunda entübasyon gerekebilir.

Prognoz:

• Erken tedavi ile mortalite <%5, tedavi edilmezse %15-20’ye çıkabilir.
• Tekrarlayan ataklar, kalıcı Korsakoff psikozu veya demans riskini artırır.

Önemli: Delirium tremens acil bir durumdur, hastane yatışı ve yakın monitorizasyon şarttır!

Alkol yoksunluk deliryumu (delirium tremens, DT); uzun süre yoğun alkol kullanan bir kişide alkolü ani ya da hızlı bir şekilde bırakması sonucu ortaya çıkan, yaşamı tehdit edebilecek ciddi bir yoksunluk sendromudur.

🔍 

Temel Özellikler

🔥 

Klinik Bulgular

• Deliryum: Bilinç bulanıklığı, yönelim bozukluğu, dikkat dağınıklığı
• Halüsinasyonlar: Görsel (en sık), işitsel, dokunsal olabilir
• Ajitasyon ve konfüzyon
• Tremor (titreme)
• Otonomik hiperaktivite:
  
  • Taşikardi
  • Hipertansiyon
  • Terleme
  • Ateş
• Uykusuzluk, anksiyete, irritabilite
• Epileptik nöbetler: Alkol bırakımının ilk 12–48 saatinde olabilir (ama DT’nin bir parçası değildir, öncüsü olabilir)

🧠 

Patofizyoloji

• Kronik alkol kullanımı GABA artırıcı, NMDA inhibitörüdür
• Alkol bırakıldığında:
  
  • GABA aktivitesi azalır
  • Glutamat (NMDA) aktivitesi artar
• Bu dengesizlik santral sinir sistemi hiperaktivitesine ve deliryuma yol açar

🩺 

Tedavi

1. 

Destekleyici Bakım

 (hayat kurtarıcıdır)

• Sessiz, sakin ortam
• Hidrasyon, elektrolit dengesi
• Vital bulguların izlenmesi

2. 

İlaç Tedavisi

• Benzodiazepinler (birinci seçenek):
  
  • Diazepam, lorazepam, klordiazepoksit
  • Doz semptomlara göre ayarlanır
• Antipsikotikler (çok ajite hastalarda kısa süreli olarak):
  
  • Haloperidol (halüsinasyonlar için, dikkatle)

3. 

Vitamin ve Elektrolit Desteği

• Tiamin (Wernicke ensefalopatisini önlemek için) — mutlaka glukozdan önce verilmeli
• Magnezyum, potasyum, fosfat desteği

🚨 

Acil Müdahale Gerektiren Durumlar

• Ateş, taşikardi, hipertansiyon
• Bilinç kaybı veya şiddetli ajitasyon
• Solunum baskılanması (aşırı benzodiazepin sonrası)
• Elektrolit bozuklukları ve epileptik nöbetler

📌 Ayırıcı Tanı

• Wernicke ensefalopatisi (takoz triadı: ataksi, konfüzyon, oftalmopleji)
• Septik deliryum
• Hipoglisemiye bağlı bilinç değişikliği
• Nöroleptik malign sendrom

Kısaca Özet:

Alkol yoksunluk deliryumu, alkolü bırakma sonrası ortaya çıkan bilinç bulanıklığı, halüsinasyonlar, tremor ve otonom hiperaktivite ile giden acil bir durumdur. Benzodiazepinlerle tedavi edilir, destekleyici tedavi ve tiamin uygulaması kritik önemdedir.

İstersen akış şeması ya da pratik yönetim protokolü de hazırlayabilirim.