Nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan nikotin reseptör parsiyel agonisti ilaç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Vareniklin *******
B) Rimonabant
C) Bupropion
D) Pregabalin
E) Naloksan
Nikotin önemli bir psişik bağımlılığa yol açan maddedir. Sigarayı bıraktırmak için yani nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan ilaçlar;
1-Atipik bir antidepresan ilaç olan bupropiyon
2-Nikotinik reseptörlerin parsiyel agonisti olan vareniklin
3-Nikotinik reseptör parsiyel agonisti olan sitisin
Cevap A
Vareniklin (Varenicline tartarat şeklinde, Pfizer firması tarafından pazarlanır, ticari adı ABD’de Chantix, Kanada’da Champix), nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan bir ilaçtır.
Vareniklin bir nikotinik reseptör parsiyel agonistidir yani nikotin reseptörlerini nikotinin kendisinin yaptığından daha zayıf bir şekilde uyarır. Bu bağlamda, nikotin yamaları ve nikotin sakızı gibi nikotin replasman tedavilerinden, nikotin antagonistlerinden ve Bupropion’dan farklıdır.
Cytisine ile benzer özellik gösterir. Kısmi agonist etkisi ile sigara içim isteğini, sigara ve diğer tütün ürünlerinin keyifli etkilerini azaltır. Bu mekanizma sayesinde sigarayı bırakmak isteyen kişilere yardımcı olabilir.
Vareniklin ,
1-α7 nikotinik asetilkolin reseptörleri üzerinde tam agonizm gösterir
2-α4β2, α3β4 ve α6β2 alt tipleri üzerinde kısmi bir agonisttir .
3-α3β2 içeren reseptörler üzerinde zayıf bir agonisttir.
Vareniklinin α4β2 reseptörleri üzerinde nikotinin tam agonizmi yerine kısmi agonizmi, nikotininkinden daha az dopamin salınımı etkisi üretir. Bu α4β2 rekabetçi bağlanma, nikotinin mezolimbik dopamin sistemini bağlama ve uyarma yeteneğini azaltır – buprenorfinin opioid bağımlılığı tedavisindeki etki yöntemine benzer .
Vareniklin (ticari adı Chantix ve Champix ) sigarayı bırakmak için kullanılan bir ilaçtır .
Vareniklin kuru göz hastalığının tedavisinde de kullanılmaktadır .
En yaygın yan etkiler mide bulantısı (hasta hissetme), uykusuzluk (uyku güçlüğü), anormal rüyalar , baş ağrısı ve nazofarenjiti (burun ve boğaz iltihabı) içerir.
Bu, etkinleştirildiğinde nükleus akumbens’te (beynin ödül merkezi) nörotransmitter dopaminin salınmasına yol açan ve bu nedenle kapasiteye sahip olan nikotinik asetilkolin reseptörünün (nAChR) bir alt tipi olan nAChR α4β2 için yüksek afiniteli bir kısmi agonisttir.
Sigarayı bırakmanın neden olduğu aşerme ve çekilme duygularını azaltır.
Bu yönüyle cytisine benzer ve nikotin bantları ve nikotin sakızı gibi nikotinik antagonist bupropion ve nikotin replasman tedavilerinden (NRT’ler) farklıdır.
Vareniklinin, sigara içen her on bir kişiden birinin altı ayda tütünden uzak kalmasına başarılı bir şekilde yardımcı olduğu tahmin edilmektedir
Vareniklin, α4β2’de Kısmi Agonist ve α7 Nöronal Nikotinik Reseptörlerde Tam Agonisttir
Sigara tüketimi malignitelerin yanı sıra akciğer ve kalp hastalıklarının oluşumunu arttırırken, bu hastalıkların gelişimini engellemenin en iyi yolu sigarayı bırakmakdır. Davranış desteği ve ilaçlar sigara içen kişilerin bırakmasına destek olur. Nikotin bağımlılığı olan olgular için tedavi edici ilaçlar önerilebilir. Vareniklin tütün bağımlılığının tedavisinde tek başına kullanılabilen etkili ve güvenli ilaçlardan biridir. Diğer farmakoterapiler ile karşılaştırıldığında vareniklin kullanan olguların sigarasız kalma başarısı daha yüksekdir. Geçmiş senelerdeki olgu bildirimleri ve ilacın kullanılmaya başlanmasından sonraki bildirimler, vareniklinin nöropsikiyatrik yan etkileri üzerine kaygıyı arttırmış ise de son araştırmalar ilacın nöropsikiyatrik sempton riskini arttırmadığını göstermiştir. Bugüne kadar birikmiş kanıtlara dayanarak vareniklin stabil kardiovasküler hastada da kullanılabilir
Sigara bırakma yaklaşımının başarı ile sonuçlanmasında en etkili yöntemlerin farmakoterapi ile birlikte danışmanlık ve desteğin olduğu tanımlanmıştır. Vareniklin, sigara bırakma sürecinde nikotin bağımlılığının getirdiği sorunları yönetmek ve tedavi etmek amacı ile geliştirilmiş, en etkili farmakoterapi seçeneklerinden biridir. Sigara dumanı ile birlikte alınan nikotinin farmakokinetik profili nikotin bağımlılığının gelişiminde, tekrar tekrar kullanımının güçlenmesinde, aşerme semptomlarının yaşanmasında ve tolerans gelişiminde katkı sağlar. İnhalasyon ile akciğere çekilen duman pulmoner damar yatağından hızla absorbe olup, önce sol kalbe oradan da serebral dolaşıma geçer, daha sistemik dolaşıma katılıp dilüe olmadan santral sinir sistemine ve nikotinik asetil kolin reseptörlerine ulaşır
Nikotin beyinde birçok bölgede loküle, pentamerik, α ve β subünitelerini içeren nikotinik asetil kolin reseptörlerine bağlanıp birçok nörotransmiterin saılınımına yol açarak etkisini gösterir. Nörönal nikotinik asetil kolin reseptörleri 2 α4 ve 3 β2 subüniteleri içerir. Yüksek affiniteli reseptörlerdir ve en yoğun olarak beynin şartlı öğrenme, ödül sistemi olarak da adlandırılan mesolimbik dopaminerjik sistemde lokalizedirler, uyarılmaları dopamin salınımına ve nikotinin tekrar alım yönündeki kuvvetli uyarısının devamına yol açar
Vareniklin doğada bulunan alkoloid sistisin bitkisinin yapısının modifikasyonu ile geliştirilmiştir. İlaç, α4, β2 subüniteleri içeren nöronal nikotinik reseptörlerin parsiyel agonistidir. Yarışmalı olarak bu reseptörleri bloke ederken bir miktarda reseptör aktivasyonuna neden olmaktadır. Nikotinik reseptörlerden α4 β2 subünitesini içerenler, nikotin bağımlılığı ve yoğun sigara içme isteği gelişiminde anahtar rol oynarlar. Nikotinik reseptörlerin devamlı uyarı boyutunda upregulasyonu, adaptasyon ve duyarlanması, nikotinin tekrar kullanımını zorunlu kılar, sigara bırakılmasını engelleyen fizyolojik koşullar ortaya çıkmış olur, sigara bırakmaya destek olacak ilaçları geliştirme süreçlerinde, bu reseptörlere etki eden molekülleri hedef alınmasının temel nedeni budur
Vareniklin α4 β2 reseptörleri uyararak nikotinik agonist etkileri ile nucleus accumbensden dopamin salınımını sağlar, izleyen dönemde vareniklin kullanırken kişi sigara içerek nikotin inhale etse dahi dopamin salınımında artış olmaz (antagonist etki). Vareniklin agonist ve antagonist fonksiyonları ile nikotin bağımlılığını azaltırken yoksunluk semptomlarının ortaya çıkmasını engeller. Vareniklinin geliştirilme süresinde yapılan faz II güvenlik, doz ve etkinlik çalışmaları ile faz III etkinlik, güvenlik ve uzatılmış tedavi çalışmaları sonucunda, vareniklinin etkin, güvenilir ve yan etkileri tolere edilebilir bulunmuş ve FDA ilacın sigara bırakma tedavisi olarak kullanımını 2006 da onaylamıştır.
Vareniklinin standart 12 haftalık tedavisinin 24 haftaya uzatılarak, sigarayı bırakmış kalmanın devamlılığının araştırıldığı, plasebo kontrollü açık uçlu çalışmada olgular önce 12 hafta vareniklin kullandıktan sonra iki gruba ayrılmış, bir grup 12 hafta daha vareniklin alırken, diğer grup plasebo kullanmıştır. Bu çalışmada altıncı ayın sonunda bütün tedaviler kesilerek 24. ve 52. hafta sonunda olguların sigara bırakmış kalma başarıları karşılaştırılmıştır
Olgulardan 24 hafta vareniklin kullanan grubun sigara bırakmış kalma başarısı 24. hafta sonunda %70.5 ve 52. haftada %43.6 olarak kalırken, üç ay kullanıp plasebo ile devam eden grupta altıncı ay için bırakmış kalma %49.6, bir yıl bırakmış kalma %36.9 olarak bulunmuştur. Bu çalışma ile vareniklinin özellikle sık relaps yapan olgular için uzun süreli (altı ay) güvenle kullanılabileceği ve tedavinin üç aydan altı aya uzatılmasının sigarayı bırakmış kalma başarısını yükselteceği gösterilmiştir. Vareniklinin etkinliğinin nikotin yerine koyma tedavileri ile karşılaştırıldığı araştırmalarda ise, vareniklin kullanan olgularda sigara bırakma başarısının anlamlı oranda daha yüksek olduğu görülmüştür
Sigara bırakma tedavilerinin etkinliğinin karşılaştırıldığı 69 araştırmanın meta-analizlerde vareniklinin sigara bırakmadaki etkiniliği plasebodan 2.4 kat, bupropiondan 2.2 kat yüksek olduğu görülmüştür
Cochrane meta-analiz grubu vareniklinin etkinliğini altı ay ve daha uzun süreli sigara bırakmış kalma için plasebodan 2.33, bupropiondan 1.52 ve nikotin yerine koyma tedavilerinden 1.31 kat yüksek olarak saptamışlardır
Vareniklin sigara bırakma amacı ile kullanılan farmakoterapiler arasında nikotin yerine koyma ve bupropion ile birlikte ilk seçenek ilaçlar grubunda yer almaktadır. İlaç sigara bırakmayı ilk kez deneyecek olguda direkt kullanılabileceği gibi, daha önce farklı preparatlarla sigarayı bırakmayı denemiş ancak nüks olmuş olgularda da yeni bir tedavi seçeneği olarak kullanılabilir. Vareniklin kullanan olgular sigara içmeye devam ederken tedaviye günde önce günde 0.5 mg üç gün, takiben dört-yedinci günler arası 0.5 mg sabah akşam, 8-14. günler arası 1 mg gün dozu ile devam edilir. Başlangıçta ilaç kullanırken sigara içmeye devam eden olgunun 8-14. gün arası, tercihen ilk haftanın sonunda yedinci gün sigarayı bırakması amaçlanır. Tedavi 12 haftaya günde iki kez 1 mg dozu kullanılarak tamamlanır. İlacın ana yan etkisi hafif ve orta şiddette bulantı olmakla birlikte vareniklinin 12 haftadan uzun kullanıldığı 2 araştırmada ilacın iyi tolere edildiği ve uzun süreli kullanılabileceği saptanmıştır. İlacın bilimsel araştırmalarda etkinliği oldukça yüksek bildirilmekle birlikte gerçek yaşamda kullanılırken etkinliği, hasta grupları arasındaki farklılıklar, verilen motivasyonel desteğin ve davranış tedavilerinin farklılığına göre ilacı kullanan kişilerin sigara bırakmış kalma başarıları farklı olabilir. İlaç gebelerde ve süt veren annelerde kullanımı uygun değildir. İlacın en sık bildirilen yan etkisi bulantıdır. Diğer yan etkiler uykusuzluk, anormal düşler, başağrısı ve gastrointestinal yakınmalardır. Bu yan etkilerinin görülme sıklığını azaltmak amacı ile ilaç ilk hafta düşük dozda başlanıp titre edilerek doz arttırılır. Bulantının sorun olduğu olgularda ilacın yemekler ile birlikte alınması önerilir, buna rağmen bulantı devam ederse ilacın günlük dozu 1 mg düşülür ve bulantı kontrol altına alındıktan sonra bir kez daha doz arttırılması (2 x 1 mg) denenir. Diğer yan etkilerde olgunun sigara bırakma girişimini etkileyecek kadar sorun yaratıyorsa öncelikle doz azaltılması denenmelidir, doz azaltılınca semptomların azaldığı veya tamamen kaybolduğu görülmüştür. Yan etkiler, özelliklede bulantı ilacın kullanıldığı süre uzadıkça şiddetini kaybetmektedir.
Vareniklinin %90’ınına yakını idrar ile değişmeden atılır, bu nedenle karaciğer yetmezliği olanlarda doz değişikliği yapmaya gerek yoktur. Ağır renal yetmezliği olan olgularda ise günlük dozun 0.5 mg düşürülmesi önerilir. Yaşlılarda veya farklı ek hastalıkları olan olgularda doz değişikliğine gerek yoktur
Diğer ilaçlarla etkileşim bildirilmemiştir. Vareniklin kullanımında metabolik, hematolojik ve kardiyak değişiklik olmadığı için herhangi bir laboratuar değerin izlenmesine gerek yoktur. Bir olguda vareniklin kullanmaya başlayıp, hedeflenen sigara bırakma gününe ulaşıldığında yeterince motive değil ve bırakmada zorlanıyorsa, bu tür bir sorun yaşayan sigara içicilerde vareniklin kullanılmaya bir süre daha devam edilebilir.
Vareniklin kullanmasına rağmen sigara bırakma girişiminde motivasyonunu kaybeden ve sigaraya tekrar başlayan olgularda bütün destek yöntemlere rağmen nüks oluşmuşsa tedavi 12. haftayı tamamlamadan ilaç kesilebilir. Vareniklinin tedavinin 12. veya 24. haftasında kesilmesi sırasında ilacın dozu titrasyon ile düşmeye gerek yoktur, ilaç aniden kesilebilir.
Vareniklinin yaygın olarak kullanımını takiben nöropsikiyatrik semptomları arttırabildiği konusunda uyarı ve olgu bildirimlerinin olması nedeni ile FDA 2009 yılında vareniklinin propektüsüne, bupropionda da olduğu gibi, nöropsikiyatrik semptomları arttırabileceği, ajitasyon, depressif durum, intahar eğilimi ve varolan psikiyatrik durumun kötüleşebileceği bilgileri ekletmiştir.
Otuzdokuz randomize çalışmayı içeren 4944 vareniklin, 5817 plasebo kullanan 10.761 olgunun değerlendirildiği meta-analiz de intahar, intahar düşüncesi veya girişimi, depresyon veya ölüm riskinde artış olmadığı saptanmıştır. Bu tür semptomlar sigara içenlerde yaşanabildiği gibi nikotin yoksunluk semptomları çeken diğer olgularda da görülebilmektedir. Sigara bırakma davranışının kendiside bütün bu nöropsikiyatrik durumları ve intahar eğilimini arttırabileceğinden, bu tabloların ilaçtan mı ortaya çıktığı tartışılmaktadır. İlaç kullansın kullanmasın bütün sigara bırakma girişiminde bulunan olgular hekimi ve yakınları tarafından bu tür semptomların ve duygulanım farklılıkların oluşumu açısından yakından gözlenmelidir
İlacın dikkatde azalma ve görüntü bozukluğu yapabildiğinin bildirilmesini takiben özellikle uzun süre araç kullananlarda, ağır vasıta şöforlerinde emniyetle kullanılamayabileceği gündeme gelmiş takiben pilotlarda ve hava trafik kontrolörlerinde kullanılmaması önerilmiştir. Vareniklinin şizofreni, bipolar hastalıklar ve major depresyon geçiren olgularda güvenilirlik çalışmaları yapılmıştır
Yakın zamanda tamamlanan, 16 ülkeden 141 merkezde 8144 olgunun katıldığı büyük hasta populasyonlu araştırma protokolu FDA tarafından belirlenen çalışmada, vareniklin, bupropion ve nikotin bandının etkinliğinin, güvenilirliğinin 3 ay aktif tedavi ve takiben üç ay ilaçsız izlemin devam ettiği çalışmada, her üç aktif ilacında plaseboya göre olguların sigarasız kalma başarısını arttırdığı gösterildi.
Vareniklin ve bupropionun orta ve ağır nöropskiyatrik istenmeyen etki oluşturma riski plasebodan farklı değildi. Hem psikiyatrik, hem de nonpsikiyatrik hasta grubunun sigara bırakma başarısı vareniklin ile bupropion, nikotin bandı ve plasebodan yüksek bulunurken, noropsikiyatrik istenmeyen etki riski benzerdi
Vareniklinin diğer sigara bırakma tedavileri ile kombinasyonları konusunda verilerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Ancak bupropion ve vareniklin farklı terapatik mekanizmalar ile sigara bırakma tedavinde kullanıldıkları için kombinasyonları özellikle nüks ihtimalinin yüksek olduğu olgular için önerilebilmektedir. Vareniklin ve nikotin yerine koyma tedavileri ise aynı reseptör üzerinden terapatik mekanizmaları çalıştığından birlikte kullanımlarının yan etkileri çok arttırabileceği öngörülmektedir. Vareniklilin ortalama tedavi süresi 12 haftadır, ancak 24 haftalık tedavinin sigarayı altı ay ve bir yıl için bırakmış kalma başarılarını arttırdığıda görülmüştür.
Tedavi süresinin uzatılmasında nüks eğilimi olan olgular için düşünülebilir. Ancak sigara bırakmada yaklaşımları sırasında farmakoterapiye eşlik eden davranış desteği ve motivasyonel destek yöntemlerinin sigara bırakma başarısını arttıracağı unutulmamalıdır.
Rimonabant; Acomplia, Zimulti ticari isimleri ile pazarlanır. Avrupa’da ilk kez 2006’da onaylanan ancak ciddi psikiyatrik yan etkiler nedeniyle dünya çapında 2008’de geri çekilen anorektik bir antiobezite ilacıdır ; Amerika Birleşik Devletleri’nde asla onaylanmadı. Rimonabant, kanabinoid reseptörü CB 1 için bir ters agonisttir ve bu sınıfta onaylanan ilk ilaçtır.
Bupropion, ilk ticari isimleri olan Wellbutrin ve Zyban olarak da bilinen ilaçdır. Öncelikle majör depresif bozukluğu tedavisinde ve sigarayı bırakmada destek amaçlı kullanılan atipik antidepresandır
Lyrica markası altında pazarlanan Pregabalin, epilepsi, nöropatik ağrı, fibromiyalji, huzursuz bacak sendromu, opioid yoksunluğu ve yaygın anksiyete bozukluğunun tedavisi için kullanılan bir ilaçtır. Analjesik ve anksiyolitik etkiye sahiptir. Epilepside parsiyel nöbetler için ek bir tedavi olarak kullanılmaktadır
Naloksan, ABD’de Narcan adı altında satılan bir opiod blokörüdür. Genellikle opiodlerin aşırı doz alındıklarındaki yan etkisi olan solunum problemlerini önlemek için kullanılır. Naloksan, opiod yanlış kullanımını önlemek için opiodler ile birlikte kombine edilebilir.
