UYUZ (SCABIES) – MEGA KARŞILAŞTIRMA ve ÖZET TABLO
| Başlık | Bilgiler |
|---|---|
| Etken | Sarcoptes scabiei var. hominis (insana özgü akar) |
| Yaşam süresi (konak dışında) | En fazla 3–7 gün (giysi & yüzeylerle bulaşabilir, ama düşük ihtimal → esas bulaş yakın temas) |
| Bulaş | Yakın fiziksel temas (en sık), aynı yatak, aynı giysi; kalabalık ortamlar (yurt, huzurevi, askeri birlik) |
| İnkübasyon | 4–6 hafta (primer enfeksiyonda) Re-enfeksiyonda 1–3 gün |
| Ana semptom | GECE KAŞINTISI → patognomonik (akar geceleri daha hareketli) |
| Tipik döküntü | 1–2 mm eritemli papüller, vezikül, ekskoriye, kabuklu lezyonlar |
| Tutulum bölgeleri (klasik) | Parmak araları, bilek içi, dirsek, aksilla, göbek çevresi, genital bölge (erkekte skrotum çok tipik), kadın areolası, ayak bileği, kalça |
| Bebekte ek tutulum | Avuç içi, ayak tabanı, saçlı deri |
| Patognomonik fizik bulgu | Tünel (Burrow): 1–10 mm, ince çizgi şeklinde tünel |
| Tünelin ucundaki bulgu | PEARL-LIKE Vezikül (inci tanesi vezikülü) |
| Dermoskopi bulgusu | Delta–kanat işareti / Jet-plane sign → Akarın ağız-bacak bölgesi üçgen şeklinde görünür |
| Kesin tanı | Tünelden alınan örnekte akar, yumurta veya dışkı (scybala) görülmesi |
| En sık komplikasyon | Sekonder enfeksiyon → impetigo, selülit |
| En ciddi komplikasyon | Akut post-streptokoksik glomerülonefrit (APSGN) |
| Tedavi – 1. Basamak | Permetrin %5 krem (boyundan aşağı tüm vücuda, 8–12 saat, 1 hafta sonra tekrar) |
| Alternatifler | Oral ivermektin (200 mcg/kg tek doz, 1 hafta sonra tekrar), benzil benzoat, kükürt pomadı |
| Tedavi notları | Tüm aile bireyleri eşzamanlı tedavi edilmeli. Giysi, çarşafların 60°C yıkanması; 3 gün kapalı torbada bekletebilir. |
| Ayırıcı tanı | Atopik dermatit, nummuler dermatit, bitlenme, papüler ürtiker, dermatitis herpetiformis |
| Kaşıntı süresi | Tedaviden sonra 2–4 hafta daha kaşıntı devam edebilir (immünolojik reaksiyon) |
| Kaşıntı sonrası yönetim | Antihistaminik + düşük potent steroidli krem |
| Özel formlar | Norveç (kruzted) uyuzu → immünsüpresiflerde; çok bulaşıcı; kalın hiperkeratotik kabuklar; tedavi: ivermectin + topikal ajan |
| Risk grupları | Çocuklar, yaşlılar, bağışıklığı baskılanmış kişiler, yurt-huzurevi gibi kalabalık yerlerde yaşayanlar |
SPOT BİLGİLER
1) Patognomonik lezyon: Tünel
→ Stratum corneum içinde akarın oluşturduğu 1–10 mm ince çizgi