GENEL PROFİL KARŞILAŞTIRMASI
| Özellik | Borderline | Antisosyal | Narsisistik | Histrionik |
|---|---|---|---|---|
| Ana tema | Terk edilme korkusu + duygusal dalgalanma | Başkalarının haklarını ihlal + suç davranışı | Büyüklenme + hayranlık ihtiyacı | Aşırı duygusallık + ilgi arayışı |
| Duygu yapısı | Yoğun, hızlı değişen | Duygusal yüzeysellik | Kendine aşırı odaklı | Tiyatralli, dramatik |
| Empati | Az ama var | Yok | Var ama zayıf/selektif | Yüzeysel |
| Manipülasyon | Duygusal | Araçsal (çıkar için) | Daha ince, narsistik | İlgi çekmek için |
| Öfke | Sık, ani, kontrolsüz | Saldırganlık şeklinde | Eleştirildiğinde patlayıcı | Dramatik öfke |
| Cinsellik | Riskli ilişkiler | Sınır tanımaz davranışlar | Büyüklenme nesnesi | Cinsel provokatif davranış |
DSM-5 TEMEL KRİTER KARŞILAŞTIRMASI
| Kriter | Borderline | Antisosyal | Narsisistik | Histrionik |
|---|---|---|---|---|
| Kimlik | Kararsız kimlik, boşluk hissi | Zayıf – ahlaki gelişmemiş | Büyüklenmeci kimlik | Onayıyla tanımlı kimlik |
| Dürtüsellik | Çok belirgin | Suç eğilimli | Var ama daha planlı | İlgi çekici davranışlarda |
| Terk edilme | Aşırı hassas | Etkilemez | Önemsemez | Olsun istemez (ilgi ister) |
| İlişki tarzı | İdealize → değersizleştirme | Sömürücü | Sömürücü | Yüzeysel, dramatik |
| Kendilik algısı | Boşluk, kırılgan benlik | Küçük düşmüş benlik | Aşırı değerli | Onayla değişken |
| Disosiyasyon | Evet, stresle tetiklenir | Hayır | Hayır | Seyrek |
| Suç/Agresyon | Kendine zarar | Başkalarına zarar | Pasif agresyon | Dramatik sahneler |
RİSK ve DAVRANIŞ KARŞILAŞTIRMASI
| Özellik | Borderline | Antisosyal | Narsisistik | Histrionik |
|---|---|---|---|---|
| İntihar | EN YÜKSEK → tekrarlayan girişimler | Düşük | Düşük | Düşük |
| Kendine zarar | Çok tipik (kesme, yutma vb.) | Yok | Yok | Yok |
| Suç davranışı | Genelde yok | Belirgin | Manipülatif olabilir | Yok |
| İlişki tipi | Kaotik | Zorlayıcı, sömürücü | Tek taraflı, hayran isteyen | İlgi merkezli |
| Bağımlılık | Sık | Sık | Az | Orta |
| Terk edilme tepkisi | Aşırı panik | Umursamaz | Kızgınlık | Ağlama/dram |
| Öfke | Kontrolsüz patlama | Fiziksel saldırı | Eleştiride patlayıcı | Duygusal/teatral |
SAVUNMA MEKANİZMALARI
| Savunma | Borderline | Antisosyal | Narsisistik | Histrionik |
|---|---|---|---|---|
| Bölme (splitting) | +++ | + | + | ++ |
| Yansıtma | ++ | +++ | ++ | ++ |
| İnkâr | + | +++ | ++ | ++ |
| Yansıtmalı özdeşim | +++ | ++ | + | + |
| Dissosiyasyon | ++ | – | – | + |
| Rasyonalizasyon | + | ++ | +++ | + |
TEDAVİ KARŞILAŞTIRMASI
| Tedavi | Borderline | Antisosyal | Narsisistik | Histrionik |
|---|---|---|---|---|
| Birinci basamak psikoterapi | DBT (dialectical behavior therapy) | Cezai sistem + davranışçı | Bilişsel terapi | Destekleyici terapi |
| İlaç | SSRI, duygudurum düzenleyici | Etkisiz (kişilik yapısı değişmez) | Antidepresan (eşlik ederse) | Genelde gerekmez |
| Hastaneye yatış | Sık (intihar riski) | Genelde davranış bozukluğu için | Nadiren | Nadiren |
| En etkili yaklaşım | DBT | Sosyal sonuçlar/limit koyma | Empati geliştirme | Duygusal regülasyon |
AYIRICI TANI SPOTLARI
Borderline ve Histrionik
- Borderline: kendine zarar, terk edilme korkusu.
- Histrionik: tiyatralli, cinsel provokatif, ilgi odağı olma.
Borderline ve Antisosyal
- Borderline: Kendine yönelimli zarar.
- Antisosyal: Başkalarına zarar + suç.
Narsisistik ve Histrionik
- Narsisistik: İlgi değil hayranlık ister.
- Histrionik: İlgi ister, duygusal ve dramatiktir.
Narsisistik ve Antisosyal
- Narsisistik: Sömürür ama genelde fiziksel agresyon yok.
- Antisosyal: Empati yok + agresyon + suç.
ÖZET SPOT
- En yüksek intihar riski → Borderline
- En yüksek suç davranışı → Antisosyal
- En büyüklenmeci → Narsisistik
- En dramatik → Histrionik
- Borderline’ın temel savunması → Splitting + yansıtmalı özdeşim
- Antisosyal tanısı için → 18 yaş + çocuklukta davranım bozukluğu
- Histrionik → Cinsel provokatif davranış + tiyatralite
- Narsisistik → Eleştiriye tahammülsüz + kırılgan özsaygı