ANDROGENETİK ALOPESİ (AGA)
Tanım
Androjen duyarlı kıl foliküllerinin minyatürizasyonu ile seyreden kronik, progresif, genetik + hormonal saç dökülmesidir.
- Erkekte: Male pattern hair loss (MPHL)
- Kadında: Female pattern hair loss (FPHL)
Patogenez
Genetik yatkınlık
- Poligenik geçiş.
- 5-alfa redüktaz ↑ → testosteron → DHT (dihidrotestosteron)
- DHT → folikülde miniaturizasyon, anagen faz kısalması, telogen faz artışı, şaft çapında azalma.
Folikül duyarlılığı
- Ön ve vertex bölge DHT’ye duyarlı
- Occipital bölge duyarsız → Saç naklinin temel mantığı
Diğer mekanizmalar
- Prostaglandin D2 ↑ (saç dökülmesini artırır)
- Wnt sinyal yolakları ↓
- Mikro inflamasyon
Klinik
Erkekte MPHL
- Ön saç çizgisinde gerileme (M-pattern)
- Vertex seyrelmesi
- Zamanla “U” veya “W” şekli
Hamilton-Norwood sınıflaması kullanılır.
Kadında FPHL
- Genellikle ön saç çizgisi korunur
- Vertexte diffüz incelme → Christmas-tree pattern
Ludwig sınıflaması kullanılır (I–III).
Semptomlar
- Genelde ağrısız, kaşıntısız
- Kozmetik seyrelme şikâyeti
Fizik Muayene
Miniaturizasyon
- Terminal → vellus saçlara dönüşüm
- Saç çapı heterojenitesi > %20 (tanıda kilit bulgu)
Saç çekme testi
- Hafif pozitif olabilir (aktif dökülmede)
Saçın yoğunluğu
- Vertex & frontal bölgede azalma
- Occipital bölge korunur
Dermoskopi (Trikoskopi)
| Bulgular | AGA için tipik mi? |
|---|---|
| Saç çapı çeşitliliği ↑ | ✔ En önemli bulgu |
| Miniaturize (vellus) saç ↑ | ✔ |
| Sarı nokta | ✔ |
| Peripilar sign (peripilar halo) | ✔ |
| Tekli folikül ünitesi ↑ | ✔ |
| Kırık saç / siyah nokta | ❌ (genelde AA’ya özgü) |
| Ünlem işareti saçları | ❌ |
Laboratuvar
Genellikle gerekmez.
FPHL’de eğer klinik uygunsa bakılır:
- DHEAS
- Total / serbest testosteron
- SHBG
- Prolaktin
- TSH, FT4
- Ferritin
Ayırıcı Tanı
| Hastalık | Ayırıcı özellik |
|---|---|
| Alopesi Areata | Patchy dökülme, siyah nokta, ünlem işareti, pitting |
| Telogen Effluvium | Diffüz dökülme, saç çapı heterojenitesi yok |
| Tinea Capitis | Skuam + KOH pozitif |
| Traksiyon Alopesi | Fringe sign, öykü |
| Sikatrisyel alopesi | Eritem, foliküler tıkaç, skar |
Tedavi (En Güncel Yaklaşımlar)
A. 1. Basamak (ilk tercih)
Minoksidil
- %2–5 topikal
- Kadın: %2–5
- Erkek: %5
- Etki: anagen uzatma + damar genişletici
- Sonuç: 3–6 ayda
Oral Minoksidil (Low dose oral minoxidil – LDOM)
- Kadın: 0.5–2.5 mg
- Erkek: 2.5–5 mg
- Yan etki: hirsutizm, ödem, taşikardi
- Son yıllarda giderek yaygınlaşan tedavi!
B. Anti-androjenler
Finasterid (erkek)
- 1 mg/gün
- 5-alfa redüktaz tip II inhibitörü
- 3–6 ayda etki
- Yan etki: libido ↓, erektil disfonksiyon
Dutasterid
- Tip I + II inhibitörü
- Daha güçlü → Haftalık veya günlük
Kadında anti-androjenler
- Spironolakton
- Ciproteron asetat
- Flutamid (hepatotoksisite → tercih edilmez)
C. Platelet Rich Plasma (PRP)
- Son yıllarda etkinliği kanıtlanan destek tedavisi
- 3–6 seans
D. Lazer tedavisi
- Low-level laser therapy (LLLT)
E. Saç Nakli
- İleri evre AGA’da kalıcı çözüm
- FUE/ FUT
- Occipital bölge folikülleri → DHT’ye dirençli
Prognoz
- Kronik, ilerleyici
- Tedavi kesilirse dökülme yeniden başlar
- Tam kür yok, ama iyi yönetimle stabilizasyon mümkündür
Erkek ve Kadın AGA Arasındaki Temel Farklar
| Özellik | Erkek AGA | Kadın AGA |
|---|---|---|
| Örüntü | M → U → W şekli | Christmas tree |
| Ön saç çizgisi | Geri çekilir | Genelde korunur |
| Hormon ilişkisi | Güçlü | Yarı-yarıya |
| Tanı zorluğu | Kolay | Telogen effluvium ile karışır |
12. AGA – Özet Mini Tanı Kriterleri
- Saç çapı heterojenitesi > %20 ✔
- Miniaturize saçlar ↑ ✔
- Vertex & frontal seyrelme ✔
- Occipital korunma ✔