Primer hiperparatiroidide, parathormon (PTH)’un sürekli yüksekliği nedeniyle kemikte osteoklast aktivitesi artar, bu da kemik rezorbsiyonu (yıkımı) ve fibrotik yeniden yapılanma ile sonuçlanır.
1-Brown Tümör (Osteitis fibrosa kistik lezyon)
- Patogenez: Yoğun kemik rezorbsiyonu + hemoraji + fibroblast proliferasyonu → kistik alanlar oluşur.
- İçerik: Hemosiderin birikimi nedeniyle kahverengi renkli görünüm.
- Yerleşim: Çene, pelvis, kaburgalar, uzun kemikler.
- Histoloji: Dev hücreli granülom benzeri yapı.
2-Osteoporoz
- Mekanizma: PTH etkisiyle kemik matriks kaybı, özellikle kortikal kemikte belirgin.
- Sonuç: Kırık riski artar, kemikler ince ve fragildir.
- Radyoloji: Kemik yoğunluğu azalmıştır, kortikal incelme izlenir.
3-Osteitis Fibrosa Cystica
- Tanım: Primer hiperparatiroidizmin ileri evresidir.
- Histolojik Özellik:
- Subperiostal rezorbsiyon
- Trabeküler kemikte fibrotik doku ve dev hücreler
- Kahverengi tümörler (brown tumors) birlikte bulunabilir
- Klinik: Kemik ağrısı, deformite, patolojik kırıklar.
4-Subperiostal Rezorbsiyon (Tanısal en erken bulgu)
- Yeri: Özellikle falanksların radial yüzleri, klavikula alt kenarı, pelvis ve kafa kubbesi.
- Görünüm:
- “Yontulmuş” korteks görünümü
- El grafisinde tipiktir → erken tanı işaretidir.
- Mekanizma: PTH etkisiyle osteoklastik aktivite periost altında artar.
Özet Tablo
| Lezyon | Mekanizma | Tipik Yer | Özellik |
|---|---|---|---|
| Brown tümör | Osteoklastik yıkım + hemoraji | Çene, pelvis, kaburga | Dev hücreli granülom benzeri |
| Osteoporoz | Kemik matriks kaybı | Yaygın | Kortikal incelme |
| Osteitis fibrosa cystica | İleri fibrozis ve kistik değişim | Uzun kemikler | “Von Recklinghausen hastalığı” olarak da bilinir |
| Subperiostal rezorbsiyon | Erken PTH etkisi | Falanks radial yüzleri | Tanısal en erken bulgu |
Ek Klinik Bilgi
- Laboratuvar:
- ↑ PTH
- ↑ Kalsiyum
- ↓ Fosfor
- ↑ Alkalen fosfataz
- Kemik sintigrafisinde: Artmış tutulum (“super scan”) görülebilir.
- Tedavi: Cerrahi paratiroidektomi (primer formda kür sağlar).