İn vitro kültürü yapılamayan bakteriler

yazar

İn Vitro Kültürü Yapılamayan Bakteriler

BakteriHastalıkKültür ÖzelliğiTanı Yöntemi
Mycobacterium lepraeCüzzam (Lepra, Hansen hastalığı)İn vitro kültürü yapılamaz; sadece armadillo veya fare ayağı modelinde çoğaltılabilirDeri biyopsisi (Ziehl-Neelsen boyası), histoloji, PCR
Treponema pallidumFrengi (Sifiliz)Besiyerinde üremez; konak dışında kısa sürede ölürKaranlık saha mikroskopisi, seroloji (VDRL, TPHA, FTA-ABS)
Spirillum minusSodoku (fare ısırığı hastalığı)Laboratuvar ortamında üretilemezKan yayması, Giemsa boyası, klinik öykü
Klebsiella granulomatis (Calymmatobacterium granulomatis)Granüloma inguinale (Donovanozis)Hücre içi bakteridir; kültür yapılamazDoku yaymasında Donovan cisimcikleri (Giemsa veya Wright boyası)

————————–

Tanım: Bu bakteriler, standart besiyerlerinde (ör. kanlı agar, MacConkey vb.) üreyemez, çünkü ya konak hücre içinde zorunlu olarak yaşarlar (obligat intraselüler), ya da özel besin/ortam koşullarına ihtiyaç duyarlar.

1-Zorunlu İntraselüler Bakteriler

Bu bakteriler konak hücre dışında yaşayamayan türlerdir → kültürü için canlı hücre sistemi (ör. doku kültürü, embriyonlu yumurta) gerekir.

MikroorganizmaÖzellikKültür Ortamı / Tanı Yöntemi
Rickettsia spp. (R. rickettsii, R. prowazekii, R. typhi, R. akari)Zorunlu intraselüler; sitoplazmada çoğalırHücre kültürü, embriyonlu yumurta, PCR, seroloji
Coxiella burnetii (Q ateşi etkeni)Asidik fagolizozomda yaşar; kültür risklidir (BSL-3 gerekir)Seroloji (IFA), PCR
Chlamydia trachomatis / C. pneumoniae / C. psittaciZorunlu intraselüler; enerji bağımlıHücre kültürü (HeLa, McCoy), DFA, PCR, NAAT
Ehrlichia spp. / Anaplasma spp.Lökositler içinde “morula” formu oluştururPeriferik yayma, PCR, seroloji
Tropheryma whipplei (Whipple hastalığı etkeni)Makrofajlar içinde yaşarPCR, biyopsi (PAS+ hücreler)
Orientia tsutsugamushi (Scrub typhus)Hücre içinde yaşarSeroloji (IFA), PCR

2-Hücre Dışı Yaşayabilen ama “Kültürü Zor / İmkânsız” Bakteriler

Bazıları teknik olarak üreyebilir ama çok yavaş, özel ortam veya koşullar gerektirir. Klinik mikrobiyolojide rutin kültürle tanı konamaz.

MikroorganizmaÖzellikKültür Durumu / Tanı
Treponema pallidum (Frengi etkeni) ***Konak dışında hızla ölür; besiyerinde üremezMikroskopi (karanlık saha), seroloji (VDRL, TPHA, FTA-ABS)
Mycobacterium leprae (Cüzzam etkeni) ***Hücre içi parazit; kültürde üretilemezSadece armadillo veya fare ayağı modelinde çoğaltılabilir; klinik + histolojik tanı
Bartonella bacilliformis / henselae / quintanaZor üreyen, uzun inkübasyon gerektirirÖzel ortam (kanlı agar, 2–3 hafta), PCR
Tropheryma whippleiNormal besiyerlerinde üremezPCR, biyopsi (PAS boyası)
Calymmatobacterium granulomatis (Klebsiella granulomatis)***Donovanozis etkeni; hücre içi yaşarDirekt yaymada Donovan cisimcikleri, kültür yapılamaz
Ehrlichia chaffeensis, Anaplasma phagocytophilumLökosit içinde yaşarPCR veya Giemsa yayma (morula tanısı)

3-Zor Üreyen (Fastidious) Bakteriler

Tamamen üreyemez değil ama standart ortamda değil, özel besiyeri gerekir.

BakteriGereken Özel OrtamTanı
Legionella pneumophilaBCYE (Buffered Charcoal Yeast Extract) agarDirekt floresan antikor, PCR, idrarda antijen
Haemophilus influenzae / ducreyiFaktör V (NAD) ve X (Hematin) gerekirÇikolata agar, PCR
Neisseria gonorrhoeae / meningitidisZenginleştirilmiş ortam (Thayer–Martin)Kültür, PCR
Leptospira interrogansFletcher veya EMJH besiyeriSeroloji (MAT), PCR
Mycoplasma pneumoniaeKolesterol içeren özel ortamPCR, seroloji

Not: Yukarıdaki grup teknik olarak üretilebilir, ama “rutin kültür” yapılamayan bakteriler arasında sayılır.

Tanı Yaklaşımı (Kültür Dışı Yöntemler)

YöntemKullanım
Serolojik testler (VDRL, IFA, ELISA)Treponema, Rickettsia, Coxiella
PCR / NAAT (Nükleik Asit Amplifikasyon Testi)Chlamydia, Mycoplasma, Coxiella, Ehrlichia
Histopatoloji / Özel boyalarM. leprae, T. whipplei, C. granulomatis
Elektron mikroskobuT. pallidum, Rickettsia
İmmünfloresan veya antijen testleriLegionella, Chlamydia

Özet Tablo

GrupÖrnek BakterilerKültür DurumuTanı Yöntemi
Zorunlu intraselülerRickettsia, Coxiella, Chlamydia, EhrlichiaHücre kültürü gerekirPCR, Seroloji
Kültürü yapılamayanTreponema pallidum, Mycobacterium leprae, C. granulomatisİn vitro üremezSeroloji, mikroskopi
Zor üreyen (fastidious)Legionella, Haemophilus, Neisseria, LeptospiraÖzel ortamKültür (özel), PCR
İntrahistiositikTropheryma whippleiBesiyerinde üremezPCR, PAS boyası

Klinik Hatırlatma

Klinik DurumEtkenKültür DurumuTanı
FrengiTreponema pallidumÜremezSeroloji (VDRL, TPHA)
CüzzamM. lepraeÜremezCilt biyopsisi, Ziehl-Neelsen (+)
Q AteşiCoxiella burnetiiHücre içiSeroloji (IFA), PCR
KlamidyaC. trachomatisHücre içiNAAT
TifüsRickettsia prowazekiiHücre içiWeil-Felix, IFA
DonovanozisK. granulomatisÜremezDonovan cisimcikleri (sitoloji)