Tanım
Gastrinoma, gastrin hormonunu otonom şekilde salgılayan bir nöroendokrin tümördür.
Aşırı gastrin → mide paryetal hücrelerinin aşırı HCl salgısı → şiddetli peptik ülserler ve ishal gelişir.
Bu tabloya Zollinger–Ellison Sendromu (ZES) denir.
Yerleşim (Gastrinoma Üçgeni)
Gastrinomaların %80–90’ı şu bölgede yer alır: “Gastrinoma üçgeni” (Passaro üçgeni)
- Pankreas başı
- Duodenum (özellikle 1. ve 2. kısım)
- Koledok–kistik kanal birleşimi
En sık duodenumda, ikinci sıklıkta pankreasta izlenir.
Pankreatik olanlar non-β adacık hücrelerinden köken alır.
%60–70’i malign davranış gösterir; karaciğer metastazı sık görülür.
Klinik Bulgular
| Belirti / Bulgular | Açıklama |
|---|---|
| Epigastrik ağrı | En sık semptomdur. Peptik ülser ağrısına benzer. |
| Yaygın peptik ülserler | Duodenumun distalinde bile ülserler görülebilir. |
| Refrakter ülser | Antiasit veya PPI tedavisine dirençlidir. |
| İshal ve steatore | Aşırı asit → pankreatik enzim inaktivasyonu → malabsorpsiyon. |
| GERD | Mide asiditesi artışı nedeniyle sık. |
Tanı
| Test | Bulgular |
|---|---|
| Serum gastrin düzeyi | >1000 pg/mL → tanısaldır. |
| Sekretin stimülasyon testi | Sekretin verilince gastrin >200 pg/mL artarsa pozitif. (Gastrinoma spesifiktir.) |
| Görüntüleme | En duyarlı yöntem: Ga-68 DOTATATE PET-BT |
| Alternatif | Endoskopik ultrason (EUS) → küçük pankreas veya duodenal lezyonları gösterebilir. |
Eşlik Eden Durum
%25’e kadar MEN 1 (Multiple Endokrin Neoplazi tip 1) ile ilişkilidir. (Paratiroid, hipofiz, pankreas adacık tümörleri üçlüsü)
Tedavi
| Durum | Yaklaşım |
|---|---|
| Lokalize tümör | Cerrahi rezeksiyon (enükleasyon / duodenotomi ile eksizyon) |
| Metastatik / İleri evre | Proton pompa inhibitörleri + Somatostatin analoğu (oktreotid) + hedefe yönelik tedavi |
| MEN1 ilişkili | Genellikle çok odaklıdır; cerrahi sınırlı başarı sağlar. |
Özet Tablo
| Özellik | Gastrinoma |
|---|---|
| Hormon | Gastrin |
| Klinik | Şiddetli ülser, ishal, karın ağrısı |
| Yerleşim | Duodenum > Pankreas |
| Malignite oranı | ≈ %70 |
| Tanı | ↑ Serum gastrin + Sekretin testi |
| Görüntüleme | Ga-68 DOTATATE PET-BT, EUS |
| Sendrom | Zollinger–Ellison (ZES) |
| Eşlik eden durum | MEN1 |
| Tedavi | Cerrahi (lokalize), PPI ± Oktreotid (yaygın) |
Karaciğerinde çok sayıda kitle saptanan 52 yaşındaki erkek hastada yapılan biyopside nöroendokrin tümöre bağlı metastaz geliştiği tespit ediliyor. Standart görüntüleme yöntemleri ile primer tümör odağı bulunamayan hastada tetkiklerden hangisinin tercih edilmesi en uygundur; Ga-68 DOTATATE PET-BT