MİKOTOKSİNLER ve KLİNİK TABLOLAR-1
| Mikotoksin | Kaynak Mantar (Genus) | Klinik Etki / Toksik Sendrom | Patogenez / Özellikler |
|---|---|---|---|
| Trikotesenler | Fusarium spp. | Alimentary toxic aleukia | – Kemik iliği supresyonu → pansitopeni – Mukozit, hemorajik lezyonlar – Savaş ve kıtlık dönemlerinde tahıl tüketimiyle görülür |
| Ergot Alkaloidleri | Claviceps purpurea | Ergotizm | – Vazokonstriksiyon → ekstremite gangreni – Nörolojik belirtiler → halüsinasyon, konvülsiyon, deliryum – LSD bu toksin türevlerinden sentezlenmiştir |
| Patulin | Penicillium, Paecilomyces | Gastrointestinal toksisite | – Elma ve meyve sularında bulunur – Akut zehirlenmede bulantı, kusma, diyare |
| Aflatoksin | Aspergillus flavus, A. parasiticus | Hepatotoksisite, hepatoselüler karsinom | – Gıda (fıstık, mısır, tahıl) kontaminantı – Aflatoksin B₁ → p53 mutasyonu (G→T) – Kronik maruziyet = HCC (özellikle HBV+ bireylerde sinerji) |
| Okratoksin A | Aspergillus, Penicillium | Endemik Balkan nefropatisi | – Kronik nefrotoksisite → interstisyel fibrozis – Aynı zamanda urotelial karsinom riski ↑ |
| Zearalenon | Fusarium graminearum | Östrojenik etki | – Hayvanlarda infertilite, jinekomasti – Mısır ürünlerinde bulunur |
| Citrinin | Penicillium, Monascus | Nefrotoksik etki | – Özellikle pirinç ve tahıllarda – Okratoksinle sinerjistik etkili olabilir |
Klinik Sınıflama – Etkilenen Sistemlere Göre
| Etkilenen Sistem | Mikotoksinler | Belirgin Klinik |
|---|---|---|
| Hepatik | Aflatoksin | HCC, hepatotoksisite |
| Renal | Okratoksin, Citrinin | Balkan nefropatisi |
| Hematolojik | Trikotesenler | Aleukia, pansitopeni |
| Nörolojik / Vasküler | Ergot alkaloidleri | Vazospazm, gangren, halüsinasyon |
| Endokrin / Reprodüktif | Zearalenon | Östrojenik etki |
| Gastrointestinal | Patulin | Bulantı, kusma, diyare |
Püf Noktaları
- Fusarium hem trikotesen hem zearalenon üretir.
- Aflatoksin B₁ → p53 gen mutasyonu (G→T transversiyonu) → Hepatoselüler karsinom.
- Okratoksin A → Aspergillus türleriyle ilişkili, endemik Balkan nefropatisi etkenidir.
- Claviceps purpurea toksinleri tarihsel olarak “Saint Anthony’s Fire” salgınlarına yol açmıştır.
MİKOTOKSİNLER ve KLİNİK TABLOLAR – 2
| Mikotoksin | Kaynak Mantar | Etkilediği Organ / Klinik | Patogenez – Özel Notlar |
|---|---|---|---|
| Aflatoksin B₁ | Aspergillus flavus, A. parasiticus | Karaciğer kanseri (Hepatoselüler karsinom) | – DNA’daki p53 geninde G→T mutasyonu oluşturur – Kronik maruziyet → HCC (özellikle HBV ile sinerjistik) – Akut toksisite: fulminan hepatit |
| Fumonisin | Fusarium moniliforme (F. verticillioides) | Özofagus kanseri | – Sfingolipid metabolizmasını bozar (seramid sentezi ↓) – Özofagus ve karaciğer tümörleriyle ilişkili |
| Okratoksin A | Aspergillus ochraceus, Penicillium verrucosum | Endemik Balkan nefropatisi | – Kronik interstisyel nefrit + ürotelyal karsinom riski – Böbrek tübül hücrelerinde toksisite – Aflatoksin ve sitrinin ile sinerjistik etkili |
| Sitrinin | Penicillium citrinum, Monascus ruber | Nefropati, sarı pirinç hastalığı | – Okratoksin ile sinerjistik nefrotoksik – Klinik tablo “beri-beri benzeri” semptomlarla seyreder (kas güçsüzlüğü, ödem, polinöropati) |
| Zearalenon | Fusarium graminearum | Östrojenik etki | – Hormon reseptörlerine bağlanır → jinekomasti, infertilite |
| Trikotesenler | Fusarium sporotrichioides | Alimentary toxic aleukia | – Kemik iliği supresyonu, pansitopeni, oral ülserasyonlar |
| Patulin | Penicillium, Paecilomyces | Gastroenterit | – Elma / meyve sularında – Bulantı, kusma, diyare yapar |
Toksinlerin Klinik Korelasyonları
| Toksin | Klinik / Hastalık | Ek Özellik |
|---|---|---|
| Aflatoksin | HCC | p53 mutasyonu |
| Fumonisin | Özofagus Ca | Sfingolipid sentezi ↓ |
| Okratoksin A | Balkan nefropatisi | Ürotelyal Ca riski |
| Sitrinin | Nefropati | Okratoksin ile sinerjistik |
| Zearalenon | Östrojenik etki | Hayvanlarda infertilite |
| Trikotesen | Aleukia | Fusarium etkeni |
Püf Noktaları
- Okratoksin A + Sitrinin → sinerjistik nefrotoksik etki
- Aflatoksin B₁ → p53 mutasyonu (G→T) → HCC
- Fusarium türleri birden fazla toksin üretir: Trikotesen + Fumonisin + Zearalenon
- Fumonisin → sfingolipid sentezini bozarak özofagus ve karaciğer kanseri riskini artırır
- Sarı pirinç hastalığı → sitrinin kontaminasyonu