MİKOLOJİ – Antifungal İlaç Direnci
1. Flukonazol Direnci (Azol Direnci)
Doğal dirençli türler:
- Candida krusei → doğal dirençli
- Candida glabrata → düşük düzeyde direnç (doz bağımlı duyarlılık gösterir)
- Histoplasma capsulatum
- Blastomyces dermatitidis
Direnç mekanizmaları:
- Ergosterol sentezinde yer alan lanosterol 14α-demetilaz (ERG11) geninde mutasyon
- Azol pompa sistemleriyle hücre dışına atılım (efluks pompaları)
- Hedef enzimde azalmış ilaç bağlanması
2. Ketokonazol Direnci
- Candida tropicalis → doğal dirençli
- Diğer Candida türlerinde nadir görülür.
Ketokonazol, sistemik toksisitesi yüksek olduğundan günümüzde sınırlı klinik kullanıma sahiptir (çoğunlukla topikal).
3. Amfoterisin B Direnci (Polien Direnci)
Doğal dirençli türler:
- Candida lusitaniae
- Fonsecaea pedrosoi (kromoblastomikoz etkeni)
- Dacryobolus carrionii
- Pseudallescheria boydii (Scedosporium apiospermum)
- Aspergillus terreus
Direnç mekanizması:
- Hücre zarında ergosterol içeriğinin azalması veya değişmesi,
dolayısıyla Amfoterisin B’nin bağlanacak hedef bulamaması. - Bazı türlerde ergosterol yerine farklı steroller sentezlenir.
Ek Bilgiler
| İlaç Grubu | Hedef / Etki Mekanizması | Direnç Mekanizması | Klinik Önemi |
|---|---|---|---|
| Azoller (flukonazol, itrakonazol vb.) | 14α-demetilaz inhibisyonu → ergosterol sentez blokajı | ERG11 mutasyonu, efluks pompaları | Candida glabrata, krusei |
| Polienler (amfoterisin B) | Ergosterole bağlanarak zar geçirgenliği artırır | Ergosterol azalması/değişimi | Aspergillus terreus |
| Ekinokandinler (kaspofungin vb.) | β-(1,3)-glukan sentezinin inhibisyonu | FKS1/FKS2 gen mutasyonu | Candida glabrata |
| Flusitozin | DNA/RNA sentezine müdahale | Sitin deaminaz mutasyonu | Monoterapiye direnç riski yüksek |
Soru Örneği
Aşağıdaki mantarlardan hangisi flukonazole doğal olarak dirençlidir?
A) Candida albicans
B) Candida krusei ✅
C) Candida parapsilosis
D) Cryptococcus neoformans