Tüberkülozdan Korunmada İki Temel Yaklaşım
1-BCG Aşısı (Bacillus Calmette–Guérin)
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Köken | Mycobacterium bovis’in canlı atenüe (zayıflatılmış) suşudur. |
| Elde edilişi | M. bovis’in besiyerinde sürekli pasajlanması (1921 Calmette & Guérin) ile virülansını kaybetmiş canlı suş elde edilmiştir. |
| Uygulama yolu | İntradermal (deri içine) uygulanır. |
| Koruma mekanizması | Primer enfeksiyonu (ilk mikobakteri girişini) engellemez; ancak yaygın ve ağır formların (miliyer TB, menenjit) gelişimini önler. Temel etki: Hücresel bağışıklığı (Th1 → IFN-γ → makrofaj aktivasyonu) uyarır. |
| Koruyuculuk oranı | %0–80 (coğrafya, genetik, çevresel mikobakterilere maruziyet gibi faktörlere göre değişir). |
| Kimlere yapılmaz | İmmün sistemi baskılanmış bireylere (AIDS, konjenital immün yetmezlik, kemoterapi alanlar) kontrendikedir çünkü canlı atenüe aşıdır. |
| Ek klinik kullanım | Yüzeyel mesane kanseri tedavisinde intravezikal (mesane içine) verilir. Burada BCG, tümör hücrelerine karşı lokal immün aktivasyon (makrofaj + sitotoksik T hücre yanıtı) sağlar. |
| Yan etkiler | Hafif lokal ülserasyon, nadiren yaygın BCG enfeksiyonu (özellikle immünsüprese hastalarda). |
2-Kemoprofilaksi
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Amaç | Tüberküloz bulaşma riski yüksek veya enfeksiyon geçirmiş ama hastalık gelişmemiş bireylerde hastalık gelişimini önlemek. |
| İlaç | İzoniazid (INH) – mikolik asit sentezini inhibe eder. |
| Süre | Genellikle 6 ay (bazı yüksek risk gruplarında 9 aya kadar). |
| Kime verilir? | PPD’si yeni pozitifleşmiş semptomsuz kişiler Aktif TB hastası ile yakın temasta bulunan çocuklar HIV pozitif olup PPD pozitif olanlar |
| Etki mekanizması | Hücre içi bakterilerin eliminasyonunu sağlar; latent enfeksiyondan aktif TB gelişimini engeller. |
Klinik Özet
- BCG: Aktif değil, koruyucu (profilaktik) ve hücresel immüniteyi güçlendiren canlı aşı.
- İzoniazid: Latent TB’nin aktifleşmesini önleyen kimyasal koruma.
- BCG’nin mesane kanserinde terapötik kullanımı, mikobakteriyel antijenlerin oluşturduğu nonspesifik immün uyarı (ör. TNF-α, IL-2, IFN-γ salınımı) sayesinde olur.
Sınav İpucu
BCG aşısı hangi TB formuna karşı korur? Meningeal ve miliyer tüberküloz (yaygın formlar).
BCG neden AIDS’lilere yapılmaz? Canlı atenüe aşı olduğu için yaygın enfeksiyon riski.
Mesane kanserinde BCG’nin etkisi nasıl gerçekleşir? Hücresel immün sistemi nonspesifik olarak aktive ederek tümör hücrelerinin eliminasyonunu sağlar.