Hücre duvarı zengin lipid yapısı nedeniyle asit-fast (Ziehl-Neelsen pozitif) özellik gösterir. Bu lipidler virülans, direnç ve immün yanıt üzerinde belirleyicidir:
| Bileşen | Kimyasal yapı / işlev | Klinik-patolojik önemi |
|---|---|---|
| Mikolik asitler | Uzun zincirli β-hidroksi yağ asitleri | Asid-fast özelliğin nedeni. Hücre duvarını hidrofobik ve deterjan/antibiyotiklere dirençli yapar. |
| Waks D (balmumu) | Peptidoglikan-polisakkarit kompleksine bağlı lipid | Freund adjuvanının parçasıdır → immün sistemi güçlü şekilde uyarır. Bu nedenle BCG aşısı ve **** mesane kanseri (BCG immunoterapisi) tedavisinde immün stimülasyon için kullanılır. |
| Fosfatidler (fosfolipidler) | Hücre duvarı fosfolipidi | ***** Kazeifikasyon nekrozu gelişimine katkıda bulunur (granülomlarda). |
| Sülfotidler (sülfatlı glikolipidler) | Sülfat grubu içeren lipid | Fagozom-lizozom füzyonunu engeller → ******** bakterinin makrofaj içinde yaşamını sürdürmesini sağlar. |
| Kord (ip) faktörü = Trehaloz dimikolat | Mikolik asit türevi glikolipid | Virülans belirleyicisi. Mitokondri zarını zedeler, fagosit göçünü ve füzyonu engeller. ******Granülom oluşumunu uyarır. Kültürde basillerin “kordon (ip)” şeklinde dizilmesine yol açar. |
Klinik bağlantılar
- Asid-fast boyanma → Mikolik asit varlığının göstergesi (tüberküloz, lepra, Nocardia).
- İntraselüler yaşam → Sülfotidler + kord faktörü sinerjisiyle fagosom-lizozom füzyonu baskılanır.
- Bağışıklık yanıtı → Waks D’nin uyardığı Th1 yanıtı → interferon-γ aracılı granülom.
- Tedaviyle bağlantı → Hücre duvarı lipidlerinin sentezini bozan ilaçlar (ör. izoniazid → mikolik asit sentez inhibitörü).