| Özellik | Açıklama |
|---|
| Morfoloji | Gram pozitif, spor oluşturan, anaerob, hareketsiz bir basil. |
| Yerleşim / Doğal rezervuar | Toprak, barsak ve vajen florasında bulunur. |
| Kültür Özelliği | Santral sporlu, kanlı agarda çift hemoliz zonu (içte tam, dışta kısmi hemoliz) oluşturur. Bu, Clostridium türleri arasında tanısal ipucudur. |
| Biyokimyasal Özellik | Sütü pıhtılaştırır, “stormy fermentation” görülür. |
Toksinleri
Bakteri 5 majör ve birçok minör toksin üretir.
Majör toksinlere göre A, B, C, D, E tipleri vardır (en sık Tip A).
| Toksin | Etki Mekanizması | Tip / Klinik Önemi |
|---|
| Alfa toksin (Lecithinase, Fosfolipaz C) | Hücre membranındaki fosfolipidi (lesitin) parçalar → hemoliz, endotel hasarı, doku nekrozu, şok | En fazla Tip A üretir. Nagler reaksiyonu ile gösterilir (yumurta sarılı agarda presipitasyon). |
| Beta toksin | Barsak mukozasında nekroz, ülserasyon yapar | Tip C tarafından üretilir → Nekrotizan enterokolit (NEC) |
| Epsilon toksin | Artmış vasküler permeabilite → ödem, nörotoksisite | Tip D |
| Iota toksin | Aktin depolimerizasyonu → hücre ölümü | Tip E |
| Enterotoksin | Spor germinasyonu sırasında oluşur, ısıya dayanıklı. Barsakta epitelyal hasar yapar → sulu ishal | Tip A (gıda zehirlenmesi) |
C. perfringens’in Neden Olduğu Hastalıklar
| Hastalık | Tip | Sorumlu Toksin | Klinik Özellik |
|---|
| Gazlı Gangren (Myonekrozis) | Tip A | Alfa toksin | Travma sonrası kas dokusunda hızlı yayılım, gaz üretimi, krepitasyon. Acil cerrahi + penisilin G. |
| Nekrotizan Enterokolit (Enteritis necroticans) | Tip C | Beta toksin | Ağır barsak nekrozu, kanlı diyare, perforasyon riski. |
| Gıda Zehirlenmesi | Tip A | Enterotoksin | 8–16 saat sonra başlayan kusma ve sulu ishal, genellikle kendi kendini sınırlar (24 saatte düzelir). |
Tanı
- Gram pozitif büyük basiller (sporlu, anaerob).
- Kültürde çift hemoliz zonu.
- Nagler testi pozitifliği (lesitinaz aktivitesi).
Tedavi
- Gazlı gangren:
- Acil cerrahi debridman
- Yüksek doz IV penisilin G
- Gerektiğinde hiperbarik oksijen
- Gıda zehirlenmesi: Destek tedavi (hidrasyon).
——————————————————-
Clostridium perfringens – Gazlı Gangren (Myonekrozis)
Hazırlayıcı Durumlar (Predispozan Faktörler)
| Kategori | Örnekler |
|---|
| Travmatik | Travma ve penetran yaralanmalar, doğum veya cerrahi sonrası açık yaralar |
| İatrojenik | İntragluteal enjeksiyonlarda epinefrin / vazokonstriktör verilmesi (lokal iskemi yaratır) |
| Postoperatif | Safra kesesi ve barsak ameliyatları |
| Doğum sonrası / abortus | Septik abortus, doğum komplikasyonları |
| Vasküler yetmezlik | Arteriosklerotik veya diyabetik deri lezyonları |
| Maligniteye bağlı | Kolorektal ve pelvik kanserler (lokal iskemi odakları oluşturur) |
Klinik Bulgular
| Özellik | Açıklama |
|---|
| Başlangıç | En erken ve tipik bulgu: Şiddetli ağrı. Ağrının derecesi lezyonun görünümünden çok daha fazladır. |
| Cilt bulguları | Hızla gelişen ödem, büller, renk değişikliği, seröz–kanlı akıntı. |
| Kas bulguları | Kas nekrozu ve krepitasyon (gaz birikimi) en karakteristik bulgulardır. Krepitasyon tanıyı destekler, yokluğu tanıyı dışlamaz. |
| Sistemik bulgular | Ateş hafif, taşikardi belirgin, şuur genelde açık. İleri olgularda şok, böbrek yetmezliği gelişebilir. |
| Radyoloji | Radyografide yumuşak dokuda gaz gölgesi saptanır. |
| Laboratuvar | Lezyondan alınan örnekte Gram pozitif büyük basiller görülür, lökosit yokluğu tipiktir. |
| Kültür | Anaerob kültürde C. perfringens üretilir. |
Kötü Prognoz Kriterleri
- Gövde yerleşimi (ekstremiteye göre daha mortal)
- Böbrek yetmezliği
- İleri yaş
- Lökopeni
Tedavi Prensipleri
| Basamak | Açıklama |
|---|
| 1. Cerrahi debridman (en önemli adım) | Nekrotik dokular acilen çıkarılmalıdır. Tedavinin temelidir. |
| 2. Antibiyotik tedavisi | Yüksek doz Penisilin G (24 milyon Ü/gün) ilk tercihtir. |
| 3. Klindamisin eklenmesi | Toksin sentezinin baskılanması nedeniyle Penisilin’e eklenebilir. |
| 4. Hiperbarik oksijen | Nekrotik dokuda oksijenasyon artışı sağlar; destek tedavisi olarak yararlı olabilir. |
| 5. Destek tedavisi | Sıvı replasmanı, böbrek fonksiyonlarının korunması, gerekirse amputasyon. |
Ayırıcı Tanı
| Durum | Ayırt Edici Özellik |
|---|
| Krepitan selülit | Cilt altı gaz, ancak kas nekrozu yok. |
| Gazsız süpüratif miyozit | Pürülan akıntı var ama gaz oluşumu yok. |
| Nekrotizan fasiit (Strep/Staph kaynaklı) | Fasya düzeyinde yayılım, genellikle gazsız; toksik şok sendromu eşlik edebilir. |
Özet
| Özellik | Gazlı Gangren |
|---|
| Etken | Clostridium perfringens (Tip A) |
| Toksin | Alfa toksin (lesitinaz) |
| Başlangıç | Travma veya iskemi sonrası saatler–günler |
| Belirti | Şiddetli ağrı, ödem, büller, krepitasyon |
| Tanı | Klinik + radyografi + Gram pozitif basil, lökosit yokluğu |
| Tedavi | Acil debridman + yüksek doz penisilin + klindamisin + hiperbarik O₂ |
| Mortalite | %40–100 (gecikmiş olgularda yüksek) |