Tanım
- Otozomal dominant geçişli, nadir bir genetik sendromdur.
- En temel özelliği:
→ Primer hiperparatiroidizm + çene kemik tümörleri (ossifiye fibromlar). - Nedeni: CDC73 (HRPT2) geninde para-fibromin proteinini kodlayan genin mutasyonu.
Genetik ve Moleküler Özellikler
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Sorumlu gen | CDC73 (HRPT2) geni (11q13) |
| Ürün | Parafibromin proteini (tümör baskılayıcı) |
| Kalıtım | Otozomal dominant, yüksek penetrans |
| Mutasyon sonucu | Paratiroid hücre proliferasyonu ve çene kemiğinde stromal proliferasyon |
Klinik Özellikler
| Sistem | Bulgular |
|---|---|
| Paratiroid | Primer hiperparatiroidizm (erken yaşta, sıklıkla paratiroid karsinomu) |
| Çene | Ossifiye fibromlar (özellikle mandibula ve maksilla) |
| Böbrek | Kistik lezyonlar, hamartomlar, bazen Wilms benzeri neoplaziler |
| Rahim / over | Benign veya malign tümörler (uterin leiyomiyomlar, adenomyozis) |
| Kemik-yumuşak doku | Nadiren sarkom veya fibroadenom benzeri lezyonlar |
Paratiroid Tutulumu
- Vakaların %85–90’ında primer hiperparatiroidizm vardır.
- Paratiroid karsinomu riski %15–20’ye kadar yüksektir.
- Lezyonlar genellikle tek bezde ve invaziv özellikte olabilir.
- Serum PTH ve Ca çok yüksektir.
Tanı Kriterleri
- Aile öyküsü + primer hiperparatiroidizm + çene tümörü.
- Genetik test: CDC73 mutasyonu tespiti.
- Görüntüleme: Çene BT/MR’da ossifiye fibromlar.
- Paratiroid ultrason / sestamibi sintigrafisi ile odak belirleme.
Tedavi
| Lezyon | Tedavi |
|---|---|
| Paratiroid lezyonu | Paratiroidektomi (şüpheli karsinomda ipsilateral tiroidektomi eklenir) |
| Çene tümörü | Cerrahi eksizyon, rekonstrüksiyon |
| Aile bireyleri | Genetik tarama (CDC73 testi) ve Ca/PTH takibi |
İzlem ve Prognoz
- Ömür boyu takip gerekir.
- Paratiroid karsinomu veya yeni çene tümörü gelişebilir.
- Serum Ca ve PTH yıllık izlemde değerlendirilir.
- Parafibromin kaybı olanlarda nüks riski yüksek.
Püf Noktaları
| Soru Tipi | İpucu |
|---|---|
| En sık görülen bulgu | Primer hiperparatiroidizm |
| En tipik ek bulgu | Ossifiye çene fibromu |
| Sorumlu gen | CDC73 (HRPT2) |
| Karsinom riski yüksek | Evet – paratiroid karsinomu riski belirgindir |
| Kalıtım tipi | Otozomal dominant |
| Benzer sendromlarla farkı | MEN1’de çene tümörü yoktur; HPT-JT’de vardır |