İnhalasyon Anesteziklerinde Minimum Alveoler Konsantrasyonu (MAK / MAC)
Tanım:
MAK (Minimal Alveoler Konsantrasyon):
Cerrahi stimülasyona karşı popülasyonun %50’sinde hareketi önleyen alveoler anestezik konsantrasyondur.
Yani anestezik etkinliğin potensini gösterir.
MAK ↑ → ilaç daha az potent
MAK ↓ → ilaç daha potent
MAK’ı Artıran Faktörler
(Yani anesteziye direnci artırır, daha yüksek doz gerekir)
| Faktör | Açıklama / Mekanizma |
|---|---|
| Kronik etanol kullanımı | Enzim indüksiyonu → metabolizma ↑ |
| Hipertermi | Metabolik aktivite ↑, beyin O₂ tüketimi ↑ |
| Hipernatremi | Hücre eksitabilitesi ↑ |
| MAO inhibitörleri | Katekolamin düzeyi ↑ |
| Akut dekstroamfetamin uygulaması | Sempatik aktivite ↑ |
| Kokain, Efedrin, Levodopa | Dopamin / katekolamin ↑ → beyin aktivitesi ↑ |
MAK’ı Azaltan Faktörler
(Yani anesteziye duyarlılığı artırır, daha düşük doz yeterlidir)
| Faktör | Açıklama / Mekanizma |
|---|---|
| Artan yaş | Beyin metabolizması azalır; yaşla her 10 yılda ≈ %6 azalma |
| Barbitüratlar | MSS depresyonu |
| Benzodiazepinler, opioidler | Sinerjistik depresyon etkisi |
| Ketamin, verapamil, lityum | SSS baskılanması / sinaptik aktivite azalması |
| Akut etanol intoksikasyonu | Santral depresyon |
| Klonidin, deksmedetomidin (α₂ agonistler) | Sempatik aktivite azalır |
| Hipotermi | Beyin metabolizması düşer |
| Hiponatremi | Nöronal eksitabilite azalır |
| Gebelik | Progesteron ve endojen opioid artışı → santral depresyon + kardiyak debi artışıyla anestezik etkisi ↑ |
Özeti
| MAK’ı Artıranlar | MAK’ı Azaltanlar |
|---|---|
| Kronik etanol | Artan yaş |
| Hipertermi | Hipotermi |
| Hipernatremi | Hiponatremi |
| MAO inhibitörleri | Benzodiazepin, opioid |
| Amfetamin, kokain, efedrin | Barbitürat |
| Levodopa | Akut etanol intoksikasyonu |
| Klonidin, deksmedetomidin | |
| Gebelik |
Klinik İpucu
60 yaşında, kronik alkol bağımlısı bir hastaya genel anestezi planlanıyor. Bu hastada inhalasyon anesteziklerinin MAK değeri nasıl etkilenir?
Kronik etanol kullanımı MAK’ı arttırır, ancak ileri yaş MAK’ı azaltır → etki birbirini dengeleyebilir.
(TUS mantığı: “karşıt etki” soruları sıklıkla gelir.)
Klinik Hatırlatma
- MAK artışı = daha fazla anestezik gerekir.
- MAK azalması = daha az anestezik yeterlidir.
- MAK, hipnoz derinliğiyle değil, hareket refleksi baskılanmasıyla ilgilidir.
- Analjezi ve hipnoz için ek ilaç gerekir (opioid, propofol vb.)