Ana başlıklar
| Ultrason komponenti | Klinik amacı |
|---|---|
| Gestasyonel kese | Lokalizasyon (intrauterin/ektopik) ve sayı tespiti |
| Yolk kesesi ve embriyo | Viabilite, erken gebelik haftası tayini |
| Kardiyak aktivite | Fetal canlılık, gestasyonel yaş hesaplama (CRL = crown–rump length) |
| NT (Nukal translusensi) ölçümü (11–14. hf) | Down, Edwards, Turner gibi kromozomal anomaliler taraması |
| Maternal uterus ve adneksler | Myom, kitle, ektopik gebelik dışlanması |
| Kanama / ağrı varsa etyoloji | Abortus imminens, hematom, mol vb. |
| Anensefali vb. ağır malformasyonlar | Erken major defekt taraması |
I. Birinci Trimester Ultrasonografik Değerlendirme
Tanım ve Amaç
Birinci trimester ultrasonu gebeliğin 0–13 hafta + 6 gün arasındaki dönemde yapılan obstetrik ultrason incelemesidir.
Amaç: gebeliğin varlığını, yerini, canlılığını, sayısını ve erken dönemdeki anatomik–biyometrik özelliklerini belirlemektir.
Temel Ultrasonografik Komponentler
| Ultrasonografik Bileşen | Değerlendirme / Klinik Amaç |
|---|---|
| Gestasyonel kese (GS) | Gebeliğin intrauterin yerleşimini doğrular; 4,5–5. haftada izlenir. Ektopik gebelik ayırıcı tanısında kritik. |
| Yolk kesesi (YS) | 5. haftadan itibaren görülür. Embriyonun varlığını dolaylı olarak gösterir. Yolk kesesi yoksa gebelik boş kese olabilir (blighted ovum). |
| Embriyo (fetal kutup) | 5,5–6. haftada görünür. Var olup olmaması, uzunluğu (CRL) ile gestasyonel yaş tayini yapılır. |
| Kardiyak aktivite | Genellikle 6. haftadan itibaren Doppler ile tespit edilir. Fetal canlılığın en erken göstergesidir. |
| Fetal sayısı ve lokalizasyonu | Çoğul gebeliklerde amniyonik–koryonik yapı (monokoryonik/dikoryonik) belirlenir. |
| Gestasyonel yaş tayini (CRL) | 7–13. haftalar arası baş–popo uzunluğu (crown–rump length) ölçümü en güvenilir yaş tahminidir (±3 gün hata payı). |
| 11–14. haftalar arası NT (Nukal translusensi) ölçümü | Kromozomal anomali (Trizomi 21,18,13, Turner) taraması; >2.5–3 mm artışı risk göstergesidir. |
| Maternal uterus ve adneksler | Miyom, kitle, ektopik gebelik veya over kisti varlığı araştırılır. |
| Ağrı veya kanama varsa etyoloji | Abortus imminens, hematom, mol hidatiform vb. nedenleri saptamak. |
| Koryon villus biyopsisi rehberliği | CVS planlanıyorsa gebelik haftasının uygunluğu ve giriş yeri belirlenir. |
Ultrason Değerlendirmesine Dahil OLMAYAN Komponent
| Hariç Tutulan | Neden |
|---|---|
| Fetal cinsiyet tayini | Birinci trimester ultrasonunun rutin bileşeni değildir. Cinsiyet ayrımı ultrasonla genellikle ≥16. hafta sonrası güvenilir şekilde yapılabilir. |
Gebelik Haftasına Göre Görüntüleme Zaman Çizelgesi
| Gebelik Haftası | Ultrason Bulgusu |
|---|---|
| 4.–5. hf | Gestasyonel kese (GS) görünür |
| 5.–5.5. hf | Yolk kesesi görünür |
| 5.5.–6. hf | Embriyo + kardiyak aktivite başlar |
| 7.–8. hf | Fetal kutup ve kalp atımı netleşir |
| 9.–10. hf | Fetal hareketler izlenebilir |
| 11.–14. hf | NT ölçümü, erken anatomik tarama yapılabilir |
Püf Noktaları
| Püf Bilgi | Açıklama |
|---|---|
| En erken intrauterin gebelik göstergesi → gestasyonel kese (GS) | |
| Fetal canlılık için en güvenilir bulgu → kardiyak aktivite | |
| Gestasyonel yaş tayini için en doğru ölçüm → CRL (7–13. hf) | |
| Kromozomal anomali taraması → NT ölçümü (11–14. hf) | |
| NT ↑, kistik higroma → Turner, Down, Trizomi 18/13 düşünülür | |
| Fetal cinsiyet tayini → 16. haftadan itibaren yapılabilir | |
| Kanama + düşük tehdidi → subkoryonik hematom aranır | |
| Anensefali gibi ağır defektler bile bazen 12. haftada tanınabilir |
Örnek Sorular
Soru 1
Birinci trimesterde ultrasonografik değerlendirmenin zorunlu komponentlerinden biri değildir:
A) Gestasyonel kese
B) Yolk kesesi
C) Kardiyak aktivite
D) NT ölçümü
E) Fetal cinsiyet tayini
Doğru cevap: E) Fetal cinsiyet tayini
Soru 2
11–14. haftalar arasında yapılan nuchal translusensi (NT) ölçümünün amacı nedir?
A) Fetal kalp hızı belirleme
B) Kromozomal anomali taraması
C) Cinsiyet tayini
D) Amniyon hacmi ölçümü
E) Plasenta yerini saptama
Doğru cevap: B) Kromozomal anomali taraması
Soru 3
Aşağıdaki bulgulardan hangisi embriyonun canlı olduğunun kesin göstergesidir?
A) Gestasyonel kese
B) Yolk kesesi
C) Fetal hareket
D) Kardiyak aktivite
E) CRL ölçümü
Doğru cevap: D) Kardiyak aktivite
Soru 4
Gestasyonel yaş tayini açısından en doğru ölçüm yöntemi hangisidir?
A) BPD (biparietal çap)
B) Femur uzunluğu
C) CRL (baş–popo mesafesi)
D) Yolk kesesi çapı
E) Gestasyonel kese çapı
Doğru cevap: C) CRL (Crown–Rump Length)
Soru 5
Ağrı ve vajinal kanaması olan 6 haftalık gebede ultrasonun amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fetal cinsiyet tayini
B) NT ölçümü
C) Gebeliğin intrauterin olup olmadığını belirlemek
D) Plasenta lokalizasyonu
E) Fetal ağırlık tahmini
Doğru cevap: C)
Açıklama: Bu haftada esas amaç ektopik gebelik ayırımı ve gestasyonel kese yerinin doğrulanmasıdır.
Klinik Hatırlatma
Birinci trimester USG raporunda bulunması gereken temel bilgiler:
- Gestasyonel kese lokalizasyonu (intrauterin/ektopik)
- Fetal sayı ve amniyonik–koryonik yapı
- Yolk kesesi ve embriyo varlığı
- Kardiyak aktivite
- CRL ölçümü ile gebelik haftası
- NT ölçümü (11–14 hf)
- Uterus, adneksler ve serviksin durumu
- Subkoryonik hematom varlığı (varsa)
- Anensefali vb. büyük anomalilerin erken bulguları
Sonuç
Birinci trimester ultrasonografi, gebeliğin varlığını, yerini ve canlılığını doğrulamak için yapılır.
Rutin değerlendirmede fetal cinsiyet tayini yer almaz.
11–14. haftalar arası NT ölçümü kromozomal anomali taramasının temelidir.
En doğru yaş tayini CRL ölçümüyle yapılır.