(Submarine Combat Medicine Manual)
GİRİŞ — GÖREV TANIMI
Tanım:
Denizaltı savaş tıbbı, kapalı basınçlı bir ortamda, uzun süreli izolasyon altında görev yapan mürettebatın fizyolojik, psikolojik ve cerrahi gereksinimlerini yönetmeyi amaçlayan özel bir savaş tıbbı disiplinidir.
Kilit Tehditler:
- Basınç değişimi ve gaz toksisiteleri
- Yangın, patlama, radyasyon
- Oksijen azlığı, CO₂ birikimi
- Su baskını / travmatik yaralanmalar
- Psikolojik çökme veya intihar riski
Amaç:
“Mürettebatın savaş kabiliyetini en uzun süre korumak.”
DENİZALTI TIBBİ ORGANİZASYONU
| Seviye | Rol | Personel |
| Role 1 – Submarine Medical Compartment (SMC) | İlk yardım, temel yaşam desteği, sınırlı ilaç | Sağlık astsubayı / corpsman |
| Role 2 – Forward Submarine Surgical Capability (FSSC) | Acil cerrahi ve yoğun bakım girişimleri (önceden planlı) | Cerrah + anestezist + med tech |
| Role 3 – Surface Support / Tender Ship | Damage control surgery, kan, ventilasyon | Mobil destek gemisi / dalış tıbbı ekibi |
| Role 4 – Naval Hospital (Shore) | Definitif cerrahi ve rehabilitasyon | Multidisipliner ekip |
FİZYOLOJİK VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER
| Faktör | Normal Değer | Tehdit |
| O₂ seviyesi | %19–22 | <18% → hipoksi, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı |
| CO₂ seviyesi | <0.8% | >1.5% → hiperkapni, dispne, panik |
| Nem | %40–70 | Yüksek nem → küf, solunum irritasyonu |
| Basınç | 1–3 ATA (Operational depth) | Hızlı dalış / yükselme → barotravma, DCS |
| Sıcaklık | 25–32°C | Kapalı ortam + cihaz ısısı → dehidratasyon riski |
| Radyasyon / kimyasal | 0 | Yangın, akü gazı, silah bölümü sızıntısı |
ACİL TIBBİ SENARYOLAR VE MÜDAHALELER
1-Yangın ve Duman İnhalasyonu
- Neden: Elektrik paneli, akü hücresi, hidrolik yağ buharı
- Belirti: CO zehirlenmesi, irritan öksürük, siyanoz
- Tedavi:
- 100% O₂ maskesi
- Hidroksikobalamin (5 g IV) – siyanür karşıtı
- Kortikosteroid + bronkodilatör
- Soğutma + rehidratasyon
2-CO₂ Birikimi (Hypercapnia)
- Belirti: Baş ağrısı, dispne, konfüzyon, tremor
- Neden: Scrubber arızası (LiOH filtresi)
- Tedavi:
- Havalandırma hızını artır
- Gerekiyorsa Scrubber değişimi
- %100 O₂ solut
- Bilinci kapalıysa entübasyon + ventilasyon
3-O₂ Toksisitesi
- Neden: O₂ sisteminde aşırı zengin karışım
- Belirti: Görme bozukluğu, nöbet, pulmoner ödem
- Tedavi:
- O₂ konsantrasyonunu %21’e düşür
- Nöbet → Diazepam 10 mg IV
- O₂ toksikliği varlığında uzun süreli seyrüsefer durdurulur
4-Dalgıç / Basınç Odası Acilleri
| Durum | Klinik | Müdahale |
| Barotravma (orta kulak) | Ağrı, işitme kaybı | Eşitleme, nazal dekonjestan |
| Dekompressiyon hastalığı (DCS) | Eklem ağrısı, parestezi | O₂, sıvı, hiperbarik recompression |
| Arterial Gas Embolism (AGE) | Ani bilinç kaybı | Trendelenburg + O₂ + recompression |
CERRAHİ VE KRİTİK BAKIM
Denizaltıda ameliyat genellikle son çaredir. Ancak bazı durumlarda zorunlu:
- Karın içi kanama (splenik rüptür, perforasyon)
- Tansiyon pnömotoraks
- Kompartman sendromu
“Submarine Damage Control Surgery” Prensipleri:
- Hızlı kanama kontrolü (packing, stapler, clamp)
- Hızlı dekompresyon (tube thorax, needle decompression)
- Antibiyotik profilaksisi (Cefazolin + Metronidazol)
- TXA + O(–) kan stoku
- Ameliyat sonrası izolasyon ve sessizlik (gürültü düşük tutulur)
Süre hedefi: <60 dk
Alan: Sınırlı (yaklaşık 2 m² ameliyat alanı)
TOKSİK GAZ VE KİMYASAL TEHLİKELER
| Gaz | Kaynak | Belirti | Müdahale |
| CO | Yangın, motor egzozu | Baş ağrısı, bilinç kaybı | 100% O₂, HBO gerekebilir |
| Cl₂ / SO₂ | Batarya veya yakıt reaksiyonu | Göz, bronş irritasyonu | O₂, salbutamol, steroid |
| H₂S | Çürük gaz kaçağı | Koku + solunum durması | O₂, sodyum nitrit (CN yoksa) |
| Amonyak (NH₃) | Soğutma sistem sızıntısı | Göz yanması, ödem | O₂, irrigasyon, antiinflamatuar |
KBRN VE RADYASYON DURUMLARI
Radyolojik Sızıntı (Nükleer Denizaltı)
- Belirti: Bulantı, lenfopeni, saç dökülmesi
- Tedavi:
- KI (130 mg PO) – tiroid koruması
- G-CSF (filgrastim) – kemik iliği desteği
- Antioksidan, antiemetik
- Atık ve giysi izolasyonu
Kimyasal Ajan Şüphesi:
- Sinir ajanı → Atropin + Pralidoksim
- Hardal gazı → Dekontam + topikal antibiyotik
- Siyanür → Hidroksikobalamin 5 g IV
PSİKOLOJİK SAĞLIK VE DAVRANIŞSAL RİSKLER
İzolasyon Stresi
- Uzun görev süresi (30–90 gün)
- Güneş ışığı yokluğu, monotonluk, kapalı alan anksiyetesi
- Uyku bozukluğu, irritabilite, karar verme yavaşlığı
Yönetim:
- Işık simülasyonu (gündüz-gece düzeni)
- Görev rotasyonu
- Grup görevleri, oyun/sosyal aktivite
- Psikolojik destek (telemedicine ile psikiyatrist bağlantısı)
- Şüpheli durum → Görevden çekme protokolü
Psikoz veya İntihar Riski
- İzole edilip gözetim altına alınır
- İlaç: Diazepam, antipsikotik düşük doz
- Gerekirse sedasyon ve güvenlik gözetimi
TIBBİ LOJİSTİK VE KAYNAK YÖNETİMİ
| Kaynak | Açıklama |
| İlaç | 45 günlük görev stoğu, kompakt doz (ampul, liyoform) |
| Kan Ürünleri | 2–4 torba O(–) + TXA + fibrinojen |
| O₂ Rezervi | 200–300 bar tüp + elektrolysis sistemi |
| CO₂ Scrubber | LiOH kartuşları, CO₂ absorpsiyonu |
| Sterilizasyon | Portatif otoklav / UV sterilizatör |
| Atık yönetimi | Kimyasal + biyolojik atık izolatörü |
| Telemedicine | Akustik modem / HF data ile tıbbi konsültasyon |
MEDEVAC (DENİZALTI TAHLİYESİ)
Denizaltı koşullarında doğrudan tahliye çok zordur.
Sıklıkla deniz yüzeyine yükselme (surface blow) + denizaltı kurtarma aracı (DSRV) kullanılır.
Tahliye zinciri:
1️⃣ Hasta stabilize edilir (ABC, immobilizasyon, ısı kontrolü)
2️⃣ Basınç dengeleme → 1 ATA’ya çıkış
3️⃣ DSRV veya dalgıç yardımıyla tahliye
4️⃣ Role 3 yüzey destek gemisine transfer
5️⃣ Gerekirse hiperbarik tedavi veya cerrahi
EĞİTİM VE HAZIRLIK MODÜLLERİ
| Eğitim | Süre | İçerik |
| Submarine Physiology Course | 3 gün | Basınç, O₂/CO₂ yönetimi, toksisite |
| Underwater Trauma & DCS Training | 4 gün | Barotravma, emboli, recompression |
| Fire & Chemical Response Drill | 2 gün | Gaz maskesi, dekontam, CO maruziyeti |
| Psychological Resilience Program | 3 gün | İzolasyon stresi, kriz yönetimi |
| Emergency Surgical Skills (Submarine DCS) | 2 gün | Mini laparotomi, göğüs drenajı |
HIZLI KONTROL LİSTESİ — “SUB CODE BRAVO”
☑ O₂ ve CO₂ sensörleri aktif mi?
☑ Scrubber’lar çalışıyor mu (LiOH yeterli?)
☑ Yangın söndürme sistemi hazır mı?
☑ Dekontam / acil çıkış planı güncel mi?
☑ Kan ve TXA stokları uygun mu?
☑ Telemedicine bağlantısı aktif mi?
☑ Psikolojik değerlendirme yapılmış mı?
SONUÇ
“Denizaltı tıbbı, oksijenle zaman arasında bir mücadeledir.”
Denizaltı savaş tıbbı, tıbbi bilginin mühendislikle birleştiği alandır:
basınç, gaz, izolasyon ve stres altında hayatta kalma bilimi.
Modern denizaltı tıbbının başarısı,
- önceden hazırlanmış protokoller,
- psikolojik dayanıklılık,
- ve teknik-medikal koordinasyonun kusursuzluğuna bağlıdır.