Kist Hidatik (Hidatik Kist, Kistik Ekinokokkoz)

yazar

Kist hidatik, Echinococcus granulosus (nadiren E. multilocularis, E. vogeli, E. oligarthrus) larvalarının neden olduğu zoonotik paraziter hastalıktır. Türkiye ve Akdeniz bölgesi, Orta Doğu, Güney Amerika gibi koyun–köpek döngüsünün olduğu bölgelerde endemiktir.

Etiyoloji ve Bulaş

  • E. granulosus en sık etken
  • Köpek → kesin konak (erişkin parazit ince bağırsakta)
  • Koyun, keçi, sığır, insan → ara konak (hidatik kist oluşur)
  • İnsan bulaş yolu: Kontamine gıdalar, su, köpek dışkısıyla temas

Patogenez

  • Yutulan yumurta → ince bağırsakta açılır → onkosfer → portal dolaşım → en sık karaciğer (≈%70), ikinci sıklıkla akciğer (≈%20), daha nadir beyin, dalak, böbrek, kemik gibi organlar.
  • Burada hidatik kist oluşur (yavaş büyür, yıllar alabilir).

Kist Yapısı

  1. Perikist (en dış tabaka): Konak dokusunun fibroz kapsülü
  2. Laminated membran: Aselüler, kalın tabaka
  3. Germinatif membran: İç tabaka, buradan protoskoleksler ve kız kistler gelişir
  4. Kist içi sıvısı: Antijeniktir → rüptürde anafilaksi riski

WHO-IWGE Ultrason Sınıflaması

EvreÖzellikCanlılıkTipik USG Bulgusu
CE1Basit, uniloküler, anekoik kistCanlıÇift cidar, “kist içinde kist yok”
CE2Multiveziküler, kız kistliCanlı“Kist içinde kist” görünümü
CE3aGeçiş dönemiKısmen canlıWater-lily sign (germinatif membran dekolmanı)
CE3bGeçiş dönemi, kız kistliKısmen canlıHeterojen içerik + canlı kız kistler
CE4DejeneratifÖlüHeterojen, hiperekojen içerik
CE5İyileşmiş/ölüÖlüKalın kalsifiye duvar

Tanı

  • Görüntüleme: USG (ilk tercih, karaciğerde), BT, MR
  • Seroloji: ELISA, IHA (özellikle karaciğer dışı tutulumda yararlı)
  • Laboratuvar: Eozinofili olabilir ama şart değil

Tedavi Yaklaşımları

YöntemEndikasyonNot
Medikal (Albendazol / Mebendazol)Küçük, tek, basit kistler (CE1, CE3a) veya cerrahiye uygun olmayan hastalarTedavi öncesi/sonrası cerrahiye eklenir, yayılım riskini azaltır
PAIR (Perkütan)CE1, CE3a kistlerPuncture–Aspiration–Injection (skoliosidal ajan)–Reaspiration
CerrahiCE2, CE3b (çok odacıklı), komplike, büyük kistler, hayati organ yerleşimiRadikal (perikistektomi, hepatektomi) veya konservatif (kistotomi, kapitonaj, omentoplasti)

Komplikasyonlar

  • Rüptür → peritonit, plevral efüzyon, bronkoplevral fistül
  • Anafilaksi (kist sıvısı kana karışırsa)
  • Süperenfeksiyon (apseleşme)
  • Safra yollarına fistül (özellikle karaciğer kistlerinde)

Özet

  • En sık karaciğer, ikinci en sık akciğer tutulur.
  • WHO sınıflaması tanı ve tedavi seçiminde kritik öneme sahip.
  • Tedavi: CE1–CE3a → PAIR/medikal; CE2–CE3b → cerrahi; CE4–CE5 → takip.