Fenilalanin – Tirozin Metabolizma Bozuklukları

HastalıkDefektBiriken maddeKlinik BulgularTanısal ipucuTedavi
Klasik Fenilketonüri (PKU)Fenilalanin hidroksilaz eksikliğiFenilalaninZeka geriliği, açık ten–mavi göz, egzama, “küf kokusu”Yenidoğan taramasında ↑ fenilalaninFenilalaninden kısıtlı diyet, tirozin desteği
Malign Fenilketonüri (BH₄ eksikliği)Tetrahidrobiopterin (BH₄) sentezi veya rejenerasyonu bozukFenilalanin + ↓ dopamin, ↓ serotoninDaha ağır zeka geriliği, nöbet, hipotoni, koreiform hareketlerKlasik PKU’dan farklı olarak nörotransmitter eksikliği bulgularıDiyet + Sapropterin (BH₄ analoğu), L-dopa, 5-HTP
Tirozinemi Tip IFumarylasetoasetat hidrolaz eksikliğiFumarylasetoasetat, süksinilasetonHepatomegali, karaciğer yetmezliği, böbrek tübülopatisi, hepatoselüler karsinom riskiİdrarda süksinilasetonNTBC (nitisinon) + tirozin/fenilalanin kısıtlı diyet
Tirozinemi Tip II (Richner-Hanhart)Tirozin aminotransferaz eksikliğiTirozinKornea ülserleri, fotofobi, palmoplantar hiperkeratoz, zeka geriliğiGöz + deri lezyonları tipikTirozin/fenilalanin kısıtlı diyet
Tirozinemi Tip III4-hidroksifenilpirüvat dioksijenaz eksikliği4-hidroksifenilpirüvatAtaksi, gelişme geriliğiÇok nadirDiyet
AlkaptonüriHomogentizat oksidaz eksikliğiHomogentisik asitOkranozis (bağ dokularında siyah pigment), siyah idrar, erken osteoartritİdrarın siyaha dönmesi (hava ile temasla)Yüksek doz C vitamini, nitisinon
Albinizm (OCA1)Tirozinaz eksikliğiMelanin üretilemezAçık ten, beyaz saç, görme bozukluğuPigment eksikliğiGüneşten korunma

Klinik İpuçları

  • Küf kokulu bebek + zeka geriliği → Klasik PKU
  • PKU bulguları + nörotransmitter eksikliği (hipotoni, koreiform hareketler, ağır nörolojik tablo) → Malign PKU (BH₄ eksikliği)
  • Karaciğer yetmezliği + idrarda süksinilaseton → Tirozinemi tip I
  • Kornea ülseri + palmoplantar keratoz → Tirozinemi tip II
  • Siyah idrar + okranozis → Alkaptonüri
  • Pigment eksikliği → Albinizm