En Sık Kullanılan Lümen Etkili İlaçlar
- Metronidazol (veya Tinidazol):
- Etki Mekanizması: Hem protozoonlara (örn., Giardia lamblia, Entamoeba histolytica) hem de anaerobik bakterilere karşı etkilidir. Parazitin DNA’sına zarar vererek ölümüne neden olur.
- Kullanım Alanı: Giardiasis ve amipli dizanteri (amipli kolit) tedavisinde birinci seçenektir. Amipli karaciğer apsesi gibi doku enfeksiyonlarında da kullanılır ancak lümendeki formu ortadan kaldırmak için yine lümene etkili bir ilaçla kombinasyon gerekebilir.
- Albendazol ve Mebendazol:
- Etki Mekanizması: Bu benzimidazol türevi ilaçlar, parazitlerin mikrotübüllerini bozarak glikoz alımını engeller ve paraziti aç bırakarak ölümüne yol açar.
- Kullanım Alanı: Yuvarlak solucanlar (Ascaris lumbricoides), kancalı kurtlar (Ancylostoma duodenale), kamçı kurtları (Trichuris trichiura) ve kıl kurdu (Enterobius vermicularis) gibi bağırsak helmintlerinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
- Niklozamid:
- Etki Mekanizması: Tenyaların (şerit solucanlar) glikoz metabolizmasını durdurarak enerji üretimini engeller.
- Kullanım Alanı: Sadece lümen içindeki tenyalara (Taenia saginata, Taenia solium) karşı etkilidir. Sistemik olarak emilmediği için tenyaların kist formlarına (örn., nörosistiserkoz) etkisi yoktur.
- Pirantel Pamoat:
- Etki Mekanizması: Parazitlerde kas felcine yol açarak onların bağırsak duvarına tutunmasını engeller ve dışkı ile atılmalarını sağlar.
- Kullanım Alanı: Kıl kurdu (Enterobius vermicularis), yuvarlak solucan (Ascaris lumbricoides) ve kancalı kurt enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılır.
Lümen Etkili İlaçların Önemi
Bu ilaçların temel avantajı, minimal sistemik emilim göstermeleri nedeniyle yan etkilerinin daha az olmasıdır. Bu sayede, direkt olarak enfeksiyonun kaynağını, yani bağırsak lümenindeki parazitleri hedef alırlar. Özellikle albendazol, mebendazol ve pirantel pamoat gibi ilaçlar, hem yetişkin parazitlere hem de larvalarına karşı etkili olabilmeleri nedeniyle geniş spektrumlu olarak değerlendirilir.
Barsak lümeninde yaşayan parazitler için etkili ilaçlar
| Parazit / Grup | İlacın Etki Yeri | Örnek İlaçlar / Notlar |
|---|---|---|
| Giardia lamblia (lümene yerleşir) | Barsak lümeni | Metronidazol, Tinidazol, Nitazoxanide |
| Entamoeba histolytica (lümene yerleşen forma: kist) | Lümene etkili amebisid | Paromomisin, Iodoquinol (doku formu için ayrıca metronidazol gerekir) |
| Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Enterobius vermicularis | Barsak lümeni | Albendazol, Mebendazol, Piperazin |
| Taenia spp. (bağırsak tasi) | Lümene etkili | Praziquantel, Niclosamide |
| Diphyllobothrium latum | Barsak lümeni | Praziquantel |
Önemli Notlar
- Lümene etkili ilaçlar: Parazitleri bağırsak boşluğunda öldürür, sistemik absorpsiyon minimaldir.
- Dokuya yerleşen parazitler (ör. E. histolytica trofozoiti karaciğer, Toxocara, Strongyloides): Lümene etkili ilaçlar yetersizdir; sistemik tedavi gerekir.
- Kombine tedavi bazen gerekebilir: örneğin E. histolytica, metronidazol ile doku formu, paromomisin ile lümen formu tedavi edilir.