Patofizyoloji
- Normalde glikojen yıkımı sırasında glikojen fosforilaz dallanmayan kısımları parçalar, dallı bölgeleri ise debranching enzim (amilotransferaz + α-1,6-glukosidaz aktiviteleri) uzaklaştırır.
- Bu enzim eksikliğinde:
- Dallanma noktaları (limit dekstrin) parçalanamaz.
- Karaciğer ve kaslarda anormal kısa zincirli glikojen birikir.
- Hipoglisemi, hepatomegali, kas zayıflığı görülür.
Tipleri
| Tip | Tutulum | Klinik Özellikler |
|---|---|---|
| GSD IIIa | Karaciğer + iskelet kası + kalp kası | En sık (%80), hem hepatik hem miyopatik bulgular |
| GSD IIIb | Sadece karaciğer | Miyopati yok |
| GSD IIIc / IIId | Çok nadir alt tipler, enzim alt fonksiyon eksikliklerine bağlı | Klinik değişken |
Klinik Bulgular
Bebeklik/çocukluk döneminde:
- Hepatomegali
- Hipoglisemi (glukoneogenez korunur → genelde ketotik hipoglisemi)
- Büyüme geriliği
- Hiperlipidemi
- Hafif transaminaz yüksekliği
Kas tutulumlu tiplerde (IIIa):
- Kas zayıflığı, egzersiz intoleransı
- Kardiyomiyopati (özellikle hipertrofik)
- Yavaş progresif miyopati
Erişkin dönemde:
- Hepatik bulgular azalabilir, miyopati ilerleyebilir
- Nadir olarak siroz ve karaciğer yetmezliği
Laboratuvar
- Açlıkta hipoglisemi
- Keton pozitif
- AST/ALT yüksekliği
- CK yüksek (kas tutulumlu tiplerde)
- Hipertrigliseridemi
- Tanı: AGL gen mutasyonu analizi veya karaciğer/kas biyopsisinde debranching enzim aktivitesi ölçümü
Vaka Sorusu Örneği
Soru:
3 yaşında erkek çocuk, hepatomegali ve büyüme geriliği ile getiriliyor. Açlıkta hipoglisemi, ketonüri, AST/ALT hafif yüksek, CK yüksek. EKG’de hipertrofik kardiyomiyopati bulguları mevcut. Glikojen depo hastalıklarından hangisi en olasıdır?
A) Tip I – von Gierke Hastalığı
B) Tip II – Pompe Hastalığı
C) Tip III – Cori–Forbes Hastalığı *************
D) Tip V – McArdle Hastalığı
E) Tip VI – Hers Hastalığı
Doğru cevap: C
Açıklama: Hipoglisemi + ketonüri (glukoneogenez korunmuş), karaciğer + kas + kardiyomiyopati tutulumu → GSD Tip IIIa.
Ayırıcı Tanı Tablosu (Karaciğer Tutulumlu GSD’ler)
| Özellik | GSD I (von Gierke) | GSD III (Cori–Forbes) | GSD VI (Hers) |
|---|---|---|---|
| Enzim Eksikliği | Glukoz-6-fosfataz | Debranching enzim | Karaciğer fosforilaz |
| Hipoglisemi | Şiddetli, ketonsuz | Orta, ketonlu | Hafif |
| Laktat | ↑↑ | Normal | Normal |
| Ürik asit | ↑ | Normal | Normal |
| Kas tutulumu | Yok | IIIa’da var | Yok |
| Kardiyomiyopati | Yok | IIIa’da var | Yok |
Tedavi
- Sık öğün + gece beslenmesi
- Yavaş salınımlı karbonhidratlar (çiğ mısır nişastası)
- Hipoglisemi önleme
- Miyopati/kardiyomiyopati izlem
- Gelişebilecek karaciğer yetmezliğinde transplantasyon düşünülebilir