Pompe Hastalığı (Glikojen Depo Hastalığı Tip II)
Tanım:
- Asit α-glukozidaz (asit maltaz) eksikliğine bağlı lizozomal glikojen birikimi ile seyreden otozomal resesif metabolik hastalık.
- Lizozom içindeki glikojen yıkılamaz → özellikle kalp, iskelet kası ve karaciğerde depolanır.
Genetik ve Patofizyoloji
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Enzim eksikliği | Asit α-glukozidaz (GAA geni, 17q25.3) |
| Kalıtım | Otozomal resesif |
| Biriken madde | Lizozomal glikojen |
| En çok etkilenen organlar | Kalp, iskelet kası, diyafram |
| Temel mekanizma | Lizozom içi glikojen parçalanamaz → kas liflerinde vakuoler miyopati ve kardiyomegali |
Klinik Tipler
| Tip | Başlangıç Yaşı | Klinik | Prognoz |
|---|---|---|---|
| İnfantil form (klasik) | 0–12 ay | Şiddetli hipotonik bebek (“floppy baby”), beslenme güçlüğü, hepatomegali, masif kardiyomegali, kardiyorespiratuvar yetmezlik | Tedavisiz <1 yaş ölüm |
| Geç başlangıç (juvenil/adult) | Çocukluk–erişkin | Progresif proksimal kas güçsüzlüğü, egzersiz intoleransı, solunum yetmezliği | Daha yavaş seyir |
Vaka İpucu
3 aylık bebekte beslenme güçlüğü, aşırı halsizlik, belirgin hipotonisite, dilde büyüme, hepatomegali ve kalp oskültasyonunda gür S4 duyulması. EKG’de kısa PR aralığı ve dev QRS voltajı. En olası tanı?
Cevap: Pompe hastalığı.
Ayırıcı Tanı Tablosu – Hipotonik Bebek + Kardiyomegali
| Hastalık | Enzim / Defekt | Karaciğer tutulumu | Kalp tutulumu | Mental durum | Ayırt edici ipucu |
|---|---|---|---|---|---|
| Pompe | Asit maltaz eks. | + | +++ | Normal | Dev QRS, kısa PR |
| Cori (GSD III) | Debranching enzim eks. | + | + | Normal | Hipoglisemi belirgin |
| Danon | LAMP2 defekti | + | +++ | Hafif kognitif etkilenme | X’e bağlı geçiş |
| Tay–Sachs | Hexosaminidaz A eks. | – | – | Zeka geriliği | Kiraz kırmızısı maküla |
Tanı
- Enzim aktivitesi ölçümü (asit α-glukozidaz aktivitesi düşük)
- GAA gen analizi
- CK genellikle hafif yüksek
- EKO: Konsantrik hipertrofik kardiyomiyopati
- Kas biyopsisi: PAS-pozitif vakuoller
Tedavi
| Yaklaşım | Detay |
|---|---|
| Enzim replasman tedavisi (ERT) | Rekombinant asit α-glukozidaz (alglukozidaz alfa) |
| Destek tedavisi | Fizyoterapi, solunum desteği, beslenme |
| Erken tanı önemi | ERT’ye ne kadar erken başlanırsa, prognoz o kadar iyi |
Örnek Sorular
Soru 1:
4 aylık erkek bebek, beslenme güçlüğü, hipotoni, hepatomegali ve ileri derecede kardiyomegali ile getiriliyor. EKG’de kısa PR aralığı, dev QRS kompleksleri var. En olası tanı nedir?
A) Pompe hastalığı
B) Tay–Sachs hastalığı
C) Cori hastalığı
D) Danon hastalığı
E) Fabry hastalığı
Doğru cevap: A
Soru 2:
Aşağıdakilerden hangisi Pompe hastalığında tipik değildir?
A) Hipotonik bebek
B) Mental gerilik
C) Lizozomal glikojen birikimi
D) Kısa PR aralığı
E) Masif kardiyomegali
Doğru cevap: B
Pompe hastalığı ve elektrokardiyogram (EKG) bulguları arasındaki ilişki, özellikle infantil başlangıçlı (bebeklik döneminde başlayan) Pompe hastalığı için önemlidir. Pompe hastalığı, lizozomal depo hastalıklarından biridir ve glikojenin hücrelerde birikmesine neden olur. Bu birikim, kalpte de ciddi hasara yol açar.
Bahsettiğiniz “dev QRS” ve “kısa PR” EKG bulguları, infantil Pompe hastalığının tipik özellikleridir ve hastalığın tanısında önemli ipuçları sunar.
Pompe Hastalığı ve EKG Bulguları
1. Dev QRS Kompleksleri (Massive QRS Complexes):
- Pompe hastalığında, glikojen birikimi nedeniyle kalp kasında (miyokardiyum) belirgin bir büyüme ve kalınlaşma (hipertrofi) meydana gelir. Bu durum, özellikle sol ventrikül hipertrofisi şeklinde kendini gösterir.
- Bu hipertrofi, EKG’de QRS komplekslerinin voltajının anormal derecede artmasına yol açar. Bu duruma “dev QRS kompleksleri” denir.
- EKG’de V4, V5, V6 gibi sol prekordiyal derivasyonlarda (göğüs derivasyonları) QRS kompleksinin genliği (boyu) çok yüksek olabilir. Bu bulgu, bebeklerde kalp yetmezliği veya kardiyomiyopati durumunda Pompe hastalığından şüphelenilmesini gerektiren güçlü bir işarettir.
2. Kısa PR Aralığı (Short PR Interval):
- PR aralığı, kalbin kulakçıklarından (atrium) karıncıklarına (ventrikül) elektrik iletiminin süresini gösterir.
- Normalde, bu iletim süresi 0.12-0.20 saniye arasındadır.
- Pompe hastalığında, atriyoventriküler (AV) nod ve his-purkinje sistemindeki glikojen birikimi, elektrik iletimini hızlandırabilir. Bu da PR aralığının kısalmasına neden olur.
- EKG’de 0.12 saniyenin altında bir PR aralığı gözlenmesi, Pompe hastalığı için bir başka karakteristik bulgudur.
Bu Bulguların Önemi
- Erken Tanı: Bebeklik çağında kalp yetmezliği, hipotoni (kas tonusunda azalma) ve zayıf büyüme gibi belirtilerle gelen bir hastada EKG’de dev QRS ve kısa PR aralığı görülmesi, doktorları Pompe hastalığı şüphesine yönlendirir. Bu, enzim aktivitesi ölçümü veya genetik testler gibi kesin tanı yöntemlerine daha hızlı geçişi sağlar.
- Hastalığın Takibi: Hastalığın tedavisi için kullanılan enzim replasman tedavisi (ERT), kalp hipertrofisini ve dolayısıyla EKG bulgularını düzeltebilir. Bu nedenle EKG, tedavinin etkinliğini takip etmek için de kullanılabilir.
- Ayırıcı Tanı: Bebeklerde kalp büyümesi (kardiyomegali) yapan diğer durumlarla (örneğin, konjenital kalp hastalıkları) ayırıcı tanısında bu EKG bulguları çok yardımcıdır.
Sonuç olarak, infantil Pompe hastalığının EKG’sinde görülen “dev QRS kompleksleri” ve “kısa PR aralığı”, kalp kasındaki glikojen birikimine bağlı olarak ortaya çıkan, bu hastalığa özgü ve tanı için oldukça değerli bulgulardır.