| Özellik | Raynaud Fenomeni | Akrosiyanoz |
|---|---|---|
| Tanım | Soğuk veya emosyonel stresle tetiklenen geçici vazospazm | Vazokonstriksiyon ve vazodilatasyon dengesizliği ile sabit damar daralması |
| Tetikleyici | Soğuk, stres | Genellikle soğuk, nadiren emosyonel stres |
| Başlangıç | Ani ve ataklar şeklinde gelir | Yavaş ve sabittir, süreklilik gösterir |
| Renk değişikliği | Tripazik: Beyaz (iskemi) → Mavi (siyanoz) → Kırmızı (hiperemi) | Genellikle kalıcı mavi-mor renk (siyanoz) |
| Etkilenen alanlar | Parmaklar, ayak parmakları, burun, kulak gibi uç bölgeler | Parmak uçları, bazen burun ve kulak memesi |
| Simetri | Asimetrik olabilir (özellikle sekonder formda) | Simetriktir |
| Ağrı | Sıklıkla ağrılı, uyuşma/karıncalanma olabilir | Genellikle ağrısız, sadece soğukluk hissi |
| Isınmayla düzelme | Hızla düzelir | Yavaş düzelir veya sabit kalabilir |
| Ülser/iskemik değişiklik | Sekonder formda olabilir (ülser, nekroz, gangren) | Görülmez |
| Klinik önemi | Otoimmün hastalıkların belirtisi olabilir | Genellikle iyi huylu ve sistemik hastalıkla ilişkili değildir |
| Tanı aracı | Kapillaroskopi, otoantikorlar (ANA, Anti-Scl-70 vb.) | Klinik gözlemle tanı konur |
| Tedavi | Kalsiyum kanal blokerleri, immün tedavi (sekonderde) | Soğuktan korunma yeterlidir, ilaç gerekmez |
Kısaca Özetle:
Raynaud fenomeni → Saldırılarla gelen, geçici, renk değişimi ve bazen ağrılı, sistemik hastalıklara eşlik edebilir.
Akrosiyanoz → Sürekli, ağrısız, morarma; genelde iyi huyludur.
1. VAKA – Raynaud Fenomeni (Primer veya Sekonder?)
Soru: 25 yaşında kadın hasta, kış aylarında ellerinde soğukla birlikte ani beyazlaşma, ardından morarma ve sonrasında kızarma şikayetleriyle başvuruyor. Ataklar genellikle stresli durumlarla veya soğuk su teması sonrası ortaya çıkıyor. Ailesinde benzer yakınmaları olan bireyler mevcut. Fizik muayenede ellerde ve parmak uçlarında ülser ya da atrofi izlenmiyor. ANA testi negatif.
Bu hasta için en olası tanı nedir?
A) Sekonder Raynaud fenomeni
B) Primer Raynaud fenomeni
C) Akrosiyanoz
D) Periferik arter hastalığı
E) Eritromelalji
Yanıt: B) Primer Raynaud fenomeni
Gerekçe: Genç kadın, tipik tripazik renk değişimi, stres-soğuk tetiklenmesi ve negatif otoimmün belirteçler → primer Raynaud lehine.
2. VAKA – Sekonder Raynaud Fenomeni
Soru:
42 yaşında kadın hasta, son 6 aydır el parmaklarında soğuk havalarda başlayan beyazlaşma, morarma ve sonrasında kızarma olduğunu söylüyor. Parmak uçlarında ağrı ve iyileşmeyen küçük ülserler var. Ciltte sıkılaşma ve parmaklarda sklerodaktili mevcut. ANA ve anti-Scl-70 pozitif saptanmış.
En olası tanı nedir?
A) Akrosiyanoz
B) Primer Raynaud fenomeni
C) Sekonder Raynaud fenomeni (Skleroderma ile ilişkili)
D) Eritromelalji
E) Mikrovasküler anjiyopati
Yanıt: C) Sekonder Raynaud fenomeni
Gerekçe: Sistemik skleroz bulguları (sklerodaktili, ülser, otoantikorlar) sekonder formu düşündürür.
3. VAKA – Akrosiyanoz
Soru: 19 yaşında zayıf yapılı kadın hasta, özellikle kış aylarında ellerinin ve ayaklarının sürekli mor-mavi renkte olduğunu, ancak bu morluğun gün içinde sabit kaldığını ve ağrı yapmadığını ifade ediyor. Fizik muayenede eller soğuk ve simetrik olarak siyanotik görünümde. Isındıktan sonra renk değişimi minimal oluyor. Parmak uçlarında ülser ya da atrofi yok.
En olası tanı nedir?
A) Sekonder Raynaud fenomeni
B) Akrosiyanoz
C) Periferik emboli
D) Eritromelalji
E) Takayasu arteriti
Yanıt: B) Akrosiyanoz
Gerekçe: Sürekli morarma, simetrik tutulum, ağrısız ve ülser olmaması akrosiyanozu destekler.
4. VAKA – Karışıklık Olasılığı
Soru: 30 yaşında kadın hasta, ellerinde zaman zaman renk değişikliği olduğunu söylüyor. Sabahları morluk daha belirgin, gün içinde geçiyor. Bazen sabit kalıyor, ama belirgin bir ağrı yok. Ülser gelişmemiş. ANA negatif. Ellerde soğukluk hissi var.
Bu hasta için en olası tanı nedir?
A) Primer Raynaud fenomeni
B) Sekonder Raynaud fenomeni
C) Akrosiyanoz
D) Eritromelalji
E) Soğuk aglütinin hastalığı
Yanıt: C) Akrosiyanoz
Gerekçe: Sabah belirgin, sabit morluk, ağrı yok, otoimmün belirteç negatif → akrosiyanoz lehine.