A. Böbrek Tüberkülozu: Perinefrikabse böğürde büyük bir kitle oluşturabilir. Düz batın filminde böbrek ve psoas gölgelerinin maskelendiği görülür. Sonografi, ve BT incelemeleri daha yararlı olabilir. Sekonder nonspesifik enfeksiyon varlığında böbrek taşları gelişebilir. Her iki böbrek tutulduğu takdirde hastalık terminal evresi üremiye doğru ilerler.
B. Üreter Tüberkülozu: Tüberkülozun tipik lezyonlarından biri nedbeleşmeye bağlı darlık oluşumudur ve en büyük sıklıkla üreterin mesaneye yakın bölgesini tutar. Bu ilerleyici hîdronefroza neden olabilir. Komplet üreter obstrüksiyonu böbreğin tam anlamıyla fonksiyonsuzlaşmasına yol açabilir (otonefrektomi).
C. Mesane Tüberkülozu: Ciddi derecede harabolduğunda, mesane duvarı fibrotik ve kontraktedir. Üreterlerin stenozu veya reflü oluşarak hidronefrotik atrofiye yol açar.
D. Genital Tüberküloz: Hastalıklı epididimin kanalları tıkanır. Bu oklüzyon çift taraflı ise steriliteyle sonuçlanır. Epididim absesi testis içine, skrotum cidarına veya her ikisine birden rüptüre olabilir. Bu sonuncu olguda spermatojenik tübüller, harab olarak dökülebilir.
Urogenital tüberkülozun (UGS TB) komplikasyonları hakkında verdiğiniz bilgiler oldukça detaylı ve isabetlidir. Tüberkülozun üriner ve genital sistemlerde neden olduğu hasarı ve bunun yol açtığı ciddi sonuçları mükemmel bir şekilde özetlemişsiniz.
Bu komplikasyonları başlıklar halinde inceleyelim:
A. Böbrek Tüberkülozu Komplikasyonları
- Perinefrik Abse ve Kitle Oluşumu: Böbrek tüberkülozu ilerlediğinde, böbrek çevresindeki dokuya (perinefrik alan) yayılarak abse (iltihap birikimi) oluşturabilir. Bu durum, karın boşluğunda veya yan bölgede (böğürde) ele gelen büyük bir kitle olarak hissedilebilir.
- Radyolojik Bulgular:
- Düz Batın Filmi: Klasik düz batın filmlerinde böbrek ve psoas kası gölgelerinin maskelenmesi (net görünmemesi) bu abse veya kitlenin varlığına işaret edebilir.
- Sonografi (Ultrason) ve BT (Bilgisayarlı Tomografi): Bu modern görüntüleme yöntemleri, abselerin, kitlenin boyutunu, yayılımını ve böbrek yapısındaki değişiklikleri çok daha net bir şekilde değerlendirmek için daha yararlıdır.
- Böbrek Taşları: Tüberküloz enfeksiyonuna ikincil olarak gelişen nonspesifik enfeksiyonlar (başka bakterilerle oluşan enfeksiyonlar) böbreklerde taş oluşumuna zemin hazırlayabilir.
- Terminal Evre Üremi: Hastalık her iki böbreği de etkilediğinde ve fonksiyonel dokuda ciddi harabiyet meydana geldiğinde, böbrekler kanı süzme yeteneklerini kaybeder. Bu durum, atık ürünlerin kanda birikmesine ve terminal evre üremiye ilerleyerek yaşamı tehdit edici bir hale gelmesine neden olur.
B. Üreter Tüberkülozu Komplikasyonları
- Nedbeleşmeye Bağlı Darlık (Striktür) Oluşumu: Tüberkülozun en karakteristik lezyonlarından biri nedbe dokusu (skar) oluşumu ve buna bağlı olarak darlık gelişimidir. Üreterin iltihaplanması ve ardından iyileşme sürecinde oluşan bu nedbe dokusu, üreteri daraltır.
- En Sık Tutulum Bölgesi: Bu darlıklar en sık üreterin mesaneye yakın bölgesinde (üreterovezikal bileşke) görülür.
- Hidronefroz: Üreterdeki darlık, idrarın böbrekten mesaneye akışını engeller. Bu durum, böbrek pelvisi ve kalikslerinin genişlemesine yol açarak ilerleyici hidronefroza neden olur. Hidronefroz, böbrek üzerinde baskı yaratarak böbrek dokusunda hasara yol açar.
- Komplet Üreter Obstrüksiyonu (Oto-nefrektomi): Üreterin tamamen tıkanması (komplet obstrüksiyon), idrarın böbrekten boşalmasını tamamen durdurur. Bu durumda böbrek zamanla tamamen fonksiyonunu yitirir ve atrofiye uğrar. Bu duruma halk arasında veya eski terimlerle “kendi kendine nefrektomi” (otonefrektomi) de denir, çünkü böbrek işlevsiz hale gelir ve sanki cerrahi olarak çıkarılmış gibi olur.
C. Mesane Tüberkülozu Komplikasyonları
- Fibrozis ve Kontraktür (Küçülme): Mesane tüberkülozu ciddi boyutlara ulaştığında, mesane duvarı inflamasyon ve nedbeleşme sonucu fibrotik hale gelir ve büzüşür (kontrakte olur). Bu durum mesane kapasitesinin önemli ölçüde azalmasına neden olur.
- Üreter Stenozu veya Reflü: Kontrakte ve fibrotik mesane, üreterlerin mesaneye açıldığı bölgelerde darlıklara (stenoz) neden olabilir. Ayrıca, mesane duvarının yapısı bozulduğunda idrarın mesaneden üreterlere geri kaçışı (reflü) meydana gelebilir.
- Hidronefrotik Atrofi: Hem üreter stenozu hem de reflü, böbreklere geri basınç uygulayarak veya enfeksiyonu yukarı taşıyarak hidronefrotik atrofiye yol açar; yani böbreklerin genişlemesi ve zamanla fonksiyonel dokularının küçülüp harap olması demektir.
D. Genital Tüberküloz Komplikasyonları
- Epididim Kanallarının Tıkanması (Oklüzyon): Erkeklerde genital tüberküloz, sıklıkla epididimi etkiler. Hastalıklı epididimdeki inflamasyon ve nedbeleşme, spermlerin taşındığı kanalların tıkanmasına (oklüzyon) yol açar.
- Kısırlık (Sterilite): Eğer bu oklüzyon çift taraflı ise, sperm geçişi tamamen engellendiği için erkek sterilite (kısırlık) ile sonuçlanır.
- Epididim Absesi ve Rüptürü: İlerleyici epididim tüberkülozu, abse oluşumuna neden olabilir. Bu abse, testis içine, skrotum derisine veya her ikisine birden rüptüre olabilir (patlayabilir).
- Spermatojenik Tübüllerin Harabiyeti: Absenin rüptüre olması veya hastalığın ilerlemesi, testisin içindeki spermatojenik tübüllerin (sperm üretiminden sorumlu yapılar) harabiyetine ve dökülmesine neden olabilir, bu da kalıcı kısırlığa yol açar.