Demodex folliculorum, insan cildinde yaşayan mikroskobik boyutlarda bir akar türüdür. Demodex akarlarının iki ana tipi vardır ve D. folliculorum bunlardan biridir. Genellikle gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu akarlar, kıl köklerinde (foliküllerde) ve çevresindeki yağ bezlerinde (sebase bezler) yaşar.

Demodex folliculorum’un Özellikleri

• Yaşam Alanı: Adından da anlaşıldığı gibi (“folliculorum” folikül anlamına gelir), D. folliculorum öncelikli olarak kıl foliküllerinin içinde bulunur. Özellikle yüz bölgesindeki (alın, burun, yanaklar, çene) kıl folikülleri ve kirpik dipleri favori yaşam alanlarıdır.
• Beslenme: Genellikle kıl foliküllerinin içindeki ölü deri hücreleri ve sebum (cilt yağı) ile beslenirler.
• Yaygınlık: Demodex akarları, insan popülasyonunda oldukça yaygındır. Çoğu insanda, genellikle herhangi bir semptoma yol açmadan, cildin doğal florasının bir parçası olarak bulunurlar. Yaşla birlikte görülme sıklığı artar.
• Yaşam Döngüsü: Demodex akarlarının yaşam döngüsü yaklaşık 14-18 gün sürer. Yumurtadan çıkıp larva, nimf aşamalarından geçerek erişkin hale gelirler ve ardından ölürler. Öldüklerinde vücutlarındaki atık maddeleri serbest bırakırlar.

Normalde zararsız kabul edilseler de, bazı durumlarda D. folliculorum’un sayısının anormal derecede artması veya bireyin akarlara karşı aşırı duyarlılık geliştirmesi cilt rahatsızlıklarına yol açabilir. Bu duruma demodekoz veya demodikozis denir.

Akar popülasyonunun artmasına neden olabilecek faktörler şunlardır:

• Bağışıklık sisteminin zayıflaması (örneğin stres, hastalıklar, immünsüpresif ilaç kullanımı)
• Hormonal değişiklikler
• Bazı cilt rahatsızlıkları
• Yanlış cilt bakımı alışkanlıkları (aşırı yağlı ürün kullanımı, yetersiz temizlik)

Demodex folliculorum ile İlişkili Cilt Rahatsızlıkları

D. folliculorum’un aşırı çoğalması veya ciltte yol açtığı inflamasyon, çeşitli belirti ve rahatsızlıklara neden olabilir:

1. Rosacea (Gül Hastalığı): Özellikle papülopüstüler rozasea tipinde, Demodex akar yoğunluğunun sağlıklı bireylere göre önemli ölçüde daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Akarların artması, ciltte kızarıklık, yanma hissi ve sivilce benzeri kabartılara neden olabilir.
2. Blefarit (Göz Kapağı İltihabı): D. folliculorum kirpik köklerinde yaşadığı için göz kapaklarında kızarıklık, kaşıntı, yanma, gözde kumlanma hissi, kirpik diplerinde pullanma (silindirik kepek) ve kirpik dökülmesine (madarozis) neden olabilir.
3. Demodekozis (Demodikoz): Ciltte kızarıklık, kaşıntı (özellikle geceleri), yanma, batma, pullanma, kuru veya pürüzlü cilt görünümü ve akne benzeri lezyonlar şeklinde ortaya çıkabilir.
4. Akne Benzeri Lezyonlar (Demodex Foliküliti): Kıl foliküllerinin iltihaplanması sonucu sivilceye benzer, bazen kaşıntılı lezyonlar oluşabilir.
5. Seboreik Dermatit Benzeri Belirtiler: Ciltte yağlanma, kızarıklık ve pullanma ile seyredebilir.
6. Saç Dökülmesi: Saç foliküllerindeki aşırı akar yoğunluğu, saç dökülmesine katkıda bulunabilir.

Tanı ve Tedavi

Demodex folliculorum’a bağlı şikayetlerden şüphelenildiğinde, bir dermatoloji uzmanına başvurmak önemlidir. Tanı, genellikle ciltten veya kirpiklerden alınan örneklerin mikroskop altında incelenmesiyle konulur.

Tedavi, genellikle akarların sayısını azaltmaya ve semptomları kontrol altına almaya yönelik topikal (krem, jel) veya bazı durumlarda oral (ağızdan alınan) ilaçları içerir. Cilt hijyeni ve bakımı da tedavinin önemli bir parçasıdır.

Demodex folliculorum, cildimizin sessiz sakinlerinden biri olsa da, bazen cilt sorunlarının arkasındaki gizli bir neden olabilir.

Demodex folliculorum, insan derisinde en sık bulunan ektoparazit türlerinden biridir ve kıl foliküllerinde yaşayan bir tür mikroskobik akardır (mite). Özellikle yüz bölgesi ve göz kapakları gibi sebum üretiminin yoğun olduğu yerlerde görülür.

Temel Özellikler:

Demodex folliculorum’un Rolü:

Normalde:

• Cildin kommensal florasında bulunur.
• İnsanların büyük çoğunluğunda semptom oluşturmaz.

Patolojik Durumlarda:

• Sayısı arttığında veya konak bağışıklığı zayıfladığında inflamasyona neden olur.
• En sık neden olduğu durumlar:
  • Papülopüstüler rosacea
  • Demodektik blefarit (kirpik dibi iltihabı)
  • Demodikozis (kaşıntılı döküntü, inflamasyon)

Göz Tutulumu:

• Blefarit (göz kapağı iltihabı) en sık görülen semptomdur.
• Kirpik diplerinde “silindirik kepek” oluşumu tipiktir.
• Gözde yanma, batma, kızarıklık, ışık hassasiyeti gelişebilir.

Tanı Yöntemleri:

1. Kirpik çekilerek mikroskop altında inceleme
2. Yüzeysel cilt kazıntısı + KOH veya mineral yağ ile yayma → mikroskobik inceleme
3. Standardized skin surface biopsy (SSSB) → kalitatif değerlendirme

Tanı için 1 cm²’de 5’ten fazla akar görülmesi anlamlı kabul edilir.

Tedavi:

Topikal:

• Permetrin %5 krem
• İvermektin krem
• Metronidazol jel/krem
• Çay ağacı yağı (%50-100) (özellikle blefarit tedavisinde)

Sistemik:

• Oral ivermektin
• Oral metronidazol (şiddetli veya dirençli olgularda)

Klinik Özet:

• Demodex folliculorum, normal florada bulunabilen ama çoğaldığında inflamasyona neden olabilen bir akar türüdür.
• En çok rosacea benzeri döküntüler ve göz kapağı iltihabı yapar.
• Tedaviye dirençli rosacea veya tekrarlayan blefarit olgularında mutlaka düşünülmelidir.

————————–

Demodex folliculorum

Genel Bilgiler

• Sınıflandırma: Eklembacaklılar (Arthropoda) → Akarlar (Acari) → Demodex cinsi
• Yapı: Mikroskobik (0.1-0.4 mm), şeffaf, uzun ve solucan benzeri bir akar.
• Yaşam Döngüsü:
  • Konağı: İnsan derisi (özellikle yüz, burun, alın, yanaklar, kirpik folikülleri).
  • Yaşam süresi: 14-18 gün.
  • Üreme: Folikül içinde yumurta bırakır, larva ve nimf evrelerinden geçer.

Patoloji ve Hastalık İlişkisi

1. Normal Flora Üyesi:
   • Çoğu insanda asemptomatik taşıyıcılık yapar.
   • Yoğunluğu yaşla artar (özellikle >60 yaş).
2. Demodekoz (Patolojik Enfestasyon):
   • Aşırı çoğalma durumunda klinik bulgular ortaya çıkar.
   • Risk faktörleri:
     • İmmünosupresyon (HIV, kemoterapi)
     • Rosasea
     • Seboreik dermatit
     • Kronik kortikosteroid kullanımı

Klinik Bulgular

1. Deri Tutulumu:
   • Papülopüstüler lezyonlar (sivilce benzeri)
   • Eritem (kızarıklık)
   • Yanma/kaşıntı
   • Yağlı cilt ve pullanma
2. Blefarit (Göz Tutulumu):
   • Kirpik dibinde kepeklenme (collarettes)
   • Kaşıntı, kızarıklık, göz kuruluğu
   • Şiddetli olgularda keratokonjonktivit

Tanı Yöntemleri

1. Mikroskopik İnceleme:
   • Deri kazıntısı (skin scraping)
   • Yapışkan bant testi (tape stripping)
   • Kirpik epilasyonu (blefarit şüphesinde)
2. Dermoskopi:
   • “Demodex sütunu” (folikül ağzında kuyruk benzeri yapı)
3. Histopatoloji:
   • Folikül içinde akarların görülmesi.

Tedavi

1. Topikal Tedaviler:
   • Permetrin %5 krem (antiparaziter)
   • İvermektin %1 krem (özellikle rosasea ile ilişkili demodekozda)
   • Metronidazol jel (anti-inflamatuar etki)
   • Sülfür içeren preparatlar
2. Sistemik Tedaviler (Şiddetli Olgularda):
   • Oral ivermektin (200 µg/kg, tek doz veya 1 hafta arayla 2 doz)
   • Oral metronidazol (250 mg, 2×1, 10-14 gün)
3. Blefarit Tedavisi:
   • %50 Tea tree oil (çay ağacı yağı) solüsyonu (kirpik temizliği)
   • Hijyenik göz kapağı bakımı (ılık kompres, masaj)

Ayırıcı Tanı

• Rosasea
• Akne vulgaris
• Seboreik dermatit
• Kontakt dermatit
• Bakteriyel folikülit

Prognoz

• Tedaviye genellikle iyi yanıt verir.
• Nüksler olabilir, özellikle immün yetmezlik durumlarında.

Sonuç: Demodex folliculorum, normalde insan derisinde kommensal olarak bulunabilen bir akardır. Aşırı çoğalması durumunda demodekoz adı verilen klinik tabloya yol açar. Tanıda mikroskopik inceleme altın standarttır. Tedavide topikal antiparaziter ajanlar ve göz tutulumunda hijyenik önlemler esastır.