Aşağıdakilerden hangisi sırasıyla solunumsal asidoz ve solunumsal alkaloza neden olur?
- Aşırı CO2 retansiyonu ve hiperventilasyon
- Aşırı hidrojen iyonu retansiyonu ve hipoventilasyon
- Aşırı organik asit üretimi ve aşırı organik asit kaybı
- Aşırı organik asit üretimi ve hiperventilasyon
- Aşırı hidrojen iyonu üretimi ve hipoventilasyon
Doğru cevap a) Aşırı CO2 retansiyonu ve hiperventilasyon‘dur.
Solunumsal Asidoz ve Solunumsal Alkaloz
Vücudun pH dengesi, akciğerler (karbondioksit atılımı) ve böbrekler (bikarbonat ve hidrojen iyonu düzenlemesi) tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilir. Solunumsal asit-baz dengesizlikleri, akciğerlerin karbondioksit (CO2) atılımındaki sorunlardan kaynaklanır.
1-Solunumsal Asidoz:
Nedeni: Kan dolaşımında aşırı CO2 retansiyonu (tutulması) sonucunda ortaya çıkar. CO2, kanda su ile birleşerek karbonik asit (H2CO3) oluşturur ve bu da pH’ı düşürür (asitliği artırır).
Mekanizma: Akciğerlerin yetersiz havalanması (hipoventilasyon) veya solunum merkezinin baskılanması (örneğin, opioid kullanımı, beyin hasarı), hava yolu tıkanıklığı (KOAH, astım), solunum kaslarının zayıflığı gibi durumlar CO2’nin vücuttan yeterince atılamamasına neden olur.
2-Solunumsal Alkaloz:
Nedeni: Kan dolaşımından aşırı CO2 atılımı sonucunda ortaya çıkar. Aşırı CO2 atılımı, kanda karbonik asit miktarını azaltır ve pH’ı yükseltir (alkaliliği artırır).Mekanizma: Akciğerlerin aşırı havalanması (hiperventilasyon) sonucunda meydana gelir. Anksiyete, ağrı, ateş, hipoksi (oksijen düşüklüğü), mekanik ventilasyonun yanlış ayarlanması gibi durumlar hiperventilasyona yol açabilir.
Sonuç: Arteriyel pCO2 düşer ve kan pH’ı yükselir.
Seçeneklerin Değerlendirilmesi:
a) Aşırı CO2 retansiyonu ve hiperventilasyon: Aşırı CO2 retansiyonu (tutulması) solunumsal asidoza neden olur. Hiperventilasyon (aşırı solunum), CO2’nin aşırı atılmasına neden olarak solunumsal alkaloza yol açar. Bu seçenek, her iki durumu da doğru bir şekilde tanımlar.
b) Aşırı hidrojen iyonu retansiyonu ve hipoventilasyon: bAşırı hidrojen iyonu retansiyonu genellikle metabolik asidozla ilişkilidir, solunumsal asidozla değil. Hipoventilasyon solunumsal asidoza neden olur, ancak ikinci kısım yanlış eşleşmiştir.
c) Aşırı organik asit üretimi ve aşırı organik asit kaybı: Aşırı organik asit üretimi (örn. laktik asidoz, ketoasidoz) metabolik asidoza neden olur. Aşırı organik asit kaybı (çok nadir veya spesifik bir durum değil) solunumsal dengesizliklerle ilgili değildir.
d) Aşırı organik asit üretimi ve hiperventilasyon: Aşırı organik asit üretimi metabolik asidoza neden olur. Hiperventilasyon solunumsal alkaloza neden olur, ancak ilk kısım yanlış eşleşmiştir.
e) Aşırı hidrojen iyonu üretimi ve hipoventilasyon: Aşırı hidrojen iyonu üretimi metabolik asidoza neden olur. Hipoventilasyon solunumsal asidoza neden olur, ancak ilk kısım yanlış eşleşmiştir.
Bu nedenle, solunumsal asidoz ve solunumsal alkalozun doğrudan nedenlerini sırasıyla en iyi açıklayan seçenek A’dır.
Solunumsal asit-baz bozuklukları, karbondioksit (CO₂) düzeylerinin değişmesiyle oluşur. CO₂, vücutta karbonik asit (H₂CO₃) oluşturarak pH’ı etkiler.
Şıklara Göre İnceleme:
a) Aşırı CO₂ retansiyonu → solunumsal asidoz
- Hipoventilasyon ile olur → CO₂ vücutta birikir → pH düşer
Hiperventilasyon → solunumsal alkaloz - CO₂ atılımı artar → pH yükselir
Bu seçenek doğru ve iki durumu da doğru sıralamayla ifade eder.
b) Aşırı hidrojen iyonu retansiyonu ve hipoventilasyon
- Hidrojen iyonları metabolik asidozla ilgilidir.
- Hipoventilasyon, solunumsal asidoza neden olur ama alkaloz ilişkisi eksik.
c) Aşırı organik asit üretimi ve aşırı organik asit kaybı
- Bu süreçler metabolik asit-baz bozukluklarına neden olur, solunumsal değil.
d) Aşırı organik asit üretimi ve hiperventilasyon
- Organik asit üretimi (örn. laktik asit) → metabolik asidoz
- Hiperventilasyon burada kompansasyon olarak görülür; primer sebep değildir.
e) Aşırı hidrojen iyonu üretimi ve hipoventilasyon
- Yine metabolik bir sebep, bu yüzden solunumsal bozukluk olarak değerlendirilmez.
Sonuç:
A seçeneği, solunumsal asidoz (CO₂ retansiyonu) ve solunumsal alkalozun (hiperventilasyon) temel mekanizmalarını doğru şekilde tanımlar.
Bu nedenle doğru cevap: a).