Orotik asidüri, nadir görülen bir otozomal resesif kalıtsal hastalıktır ve pirimidin nükleotid sentezi bozukluğu sonucu ortaya çıkar.
🔬
Patogenez (Hastalık Mekanizması)
Orotik asidüri, UMP sentaz adlı bifonksiyonel enzimin eksikliğinden kaynaklanır. Bu enzim iki alt birimden oluşur:
- Orotat fosforiboziltransferaz (OPRT)
- Orotidin-5’-monofosfat (OMP) dekarboksilaz
Bu iki enzimin eksikliği nedeniyle:
- Orotik asit metabolize edilemez → idrarla atılır (orotik asidüri)
- UMP (uridin monofosfat) sentezi yetersiz olur → DNA/RNA sentezi bozulur
🧬
Kalıtım
- Otozomal resesif geçişlidir
- Her iki ebeveynden mutant gen alınması gerekir
📋
Belirtiler
- Megaloblastik anemi (folat/B12 ile düzelmez)
- Gelişme geriliği
- İdrarda orotik asit atılımı artışı
- Nörolojik belirtiler (nadir)
- Büyüme geriliği
- Lökopeni, trombositopeni görülebilir
🧪
Tanı
- İdrarda orotik asit yüksekliği
- Kan testlerinde megaloblastik anemi
- Folik asit ve B12 seviyeleri normaldir
💊
Tedavi
- Oral uridin verilmesi:
- Eksik olan UMP’nin yerine geçer
- Nükleotid sentezi düzelir
- Anemi ve diğer belirtiler geriler
🔎 Ayırıcı Tanı
- Orotik asidüri ile ornitin transkarbamilaz (OTC) eksikliği ayırt edilmelidir:
- OTC eksikliğinde de orotik asit yüksektir ama hiperamonemi de vardır.
- Orotik asidüride amonya düzeyi normaldir.
İstersen tablo, şekil veya slayt sunumu olarak da özetleyebilirim.
Aşağıdaki hastalıklardan hangisi pirimidin metabolizmasındaki bozukluk nedeniyle ortaya çıkar?
A) Orotik asidüri
B) Gut
C) Lesch-Nyhan sendromu
D) Hipoürisemi
E) von Gierke hastalığı
Pirimidin metabolizmasındaki bozukluk nedeniyle ortaya çıkan hastalık Orotik asidüri’dir.
Hastalıklar ve Metabolik İlişkileri
Orotik asidüri: Bu hastalık, pirimidin sentezinde görevli olan orotat fosforibozil transferaz ve/veya orotat monofosfat dekarboksilaz enzimlerinin eksikliği nedeniyle ortaya çıkar. Bu enzimler, pirimidinlerin yapımında kritik rol oynar.
Gut: Gut hastalığı, pürin metabolizmasındaki bir bozukluk sonucu kanda ürik asit seviyelerinin yükselmesiyle (hiperürisemi) karakterizedir. Ürik asit, pürinlerin yıkım ürünüdür.
Lesch-Nyhan sendromu: Bu da bir pürin metabolizması bozukluğudur. Hipoksantin-guanin fosforiboziltransferaz (HGPRT) enziminin eksikliğinden kaynaklanır ve genellikle ürik asit üretiminde artışa yol açar.
Hipoürisemi: Kandaki ürik asit seviyesinin normalin altına düşmesidir. Çeşitli nedenleri olabilir, ancak birincil olarak pirimidin metabolizması bozukluğuyla ilişkilendirilmez. Genellikle pürin yıkımındaki sorunlar veya böbreklerden ürik asit atılımının artmasıyla ilişkilidir.
Von Gierke hastalığı: Bu hastalık, karbonhidrat metabolizmasındaki bir bozukluktur. Glikojen depo hastalıklarından biridir ve glikoz-6-fosfataz enziminin eksikliğinden kaynaklanır.
Bu bilgilere göre, doğru cevap A) Orotik asidüri’dir.
Orotik asidüri, pirimidin metabolizmasındaki UMP sentetaz (orotat fosforiboziltransferaz ve orotidin 5’-monofosfat dekarboksilaz) enzim eksikliği nedeniyle oluşan bir hastalıktır.
Sonuç: Orotik asit birikir, DNA sentezi bozulur → megaloblastik anemi, gelişme geriliği, orotik asitüri ile karakterizedir.
Diğer seçenekler:
Gut → Pürin metabolizması bozukluğudur; ürik asit artışıyla ilgilidir.
Lesch-Nyhan sendromu → HGPRT (hipoksantin-guanin fosforibozil transferaz) eksikliği nedeniyle pürin yıkımı bozukluğu.
Hipoürisemi → Ürik asit düşüklüğü; genellikle pürin metabolizması ile ilişkilidir.
von Gierke hastalığı → Glikojen depo hastalığıdır; glukoz-6-fosfataz eksikliği ile ilgilidir.
Bu nedenle pirimidin metabolizması bozukluğuna özgü olan tek hastalık A) Orotik asidüri’dir.
Doğru cevap A) Orotik asidüri.
Açıklama: Orotik asidüri, pirimidin metabolizmasındaki bir bozukluk nedeniyle ortaya çıkar. Bu hastalık, genellikle orotat fosforibosiltransferaz veya orotidilat dekarboksilaz enzimlerinin eksikliğiyle ilişkilidir, bu da orotik asidin birikmesine yol açar.
Diğer seçenekler:
B) Gut: Pürin metabolizmasındaki bozukluk (ürik asit birikimi) ile ilişkilidir.
C) Lesch-Nyhan sendromu: Pürin metabolizmasında hipoksantin-guanin fosforibosiltransferaz (HGPRT) eksikliği nedeniyle oluşur.
D) Hipoürisemi: Düşük ürik asit seviyeleriyle karakterizedir ve genellikle pürin metabolizmasıyla ilişkilidir.
- von Gierke hastalığı: Glikojen depolama hastalığıdır ve glikoz-6-fosfataz eksikliğiyle ilişkilidir, pirimidin metabolizmasıyla bağlantılı değildir.
Doğru Cevap: A) Orotik asidüri
Açıklama:
Orotik asidüri, pirimidin metabolizmasındaki bir enzim eksikliği (genellikle üridin monofosfat sentaz (UMPS)) nedeniyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu bozukluk, orotik asidin birikmesine ve idrarla atılmasına yol açar.
Diğer Seçeneklerin Değerlendirilmesi:
- B) Gut: Pürin metabolizması bozukluğudur (ürik asit birikimi).
- C) Lesch-Nyhan sendromu: Pürin metabolizmasındaki hipoksantin-guanin fosforiboziltransferaz (HGPRT) enzim eksikliği sonucu gelişir.
- D) Hipoürisemi: Ürik asit düzeylerinin düşük olmasıdır, genellikle ksantin oksidaz eksikliği (pürin metabolizması ile ilişkili) veya bazı ilaçlara bağlı gelişir.
- E) von Gierke hastalığı: Glikojen depo hastalığı tip I‘dir (glukoz-6-fosfataz eksikliği), karbonhidrat metabolizması bozukluğuyla ilişkilidir.
Sonuç:
Pirimidin metabolizmasındaki bozukluklar arasında en tipik örnek orotik asidüridir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.
Ek Bilgi:
- Orotik asidüri, megaloblastik anemi, büyüme geriliği ve nörolojik bozukluklara yol açabilir.
- Tedavide üridin takviyesi etkilidir (orotik asit birikimini azaltır).