1-Tümör boyutu: Tümör boyutu arttıkça malign potansiyel artar.
2-Mitotik indeks: Bu, GİST’in malign potansiyelini belirlemede en önemli prognostik faktördür. Mitotik indeks, tümör hücrelerinin ne kadar hızlı bölündüğünü gösterir; yüksek mitotik indeks daha agresif bir tümöre işaret eder.
3-Yerleşim yeri: Gastrik (mide) yerleşimli GİST’ler, ince bağırsak yerleşimli GİST’lere göre daha az agresiftir. Yani, ince bağırsak GİST’leri genellikle daha kötü bir prognoza sahiptir.
Bu faktörler, GİST’in davranışını (iyi huylu, düşük riskli, orta riskli, yüksek riskli malign) sınıflandırmak ve tedavi stratejilerini belirlemek için kullanılır. Özellikle mitotik indeks ve tümör boyutu, risk sınıflandırması algoritmalarında (örneğin, Fletcher veya Joensuu kriterleri) temel parametrelerdir.
Gastrointestinal stromal tümörler (GİST) için prognoz kriterleri ve prognostik faktörler, hastalığın seyri ve tedavi planlamasında son derece önemlidir. Aşağıda GİST için en yaygın kabul gören prognoz kriterleri ve prognostik faktörler sıralanmıştır:
GİST Prognostik Faktörleri
1-Mitotik İndeks (Mitotik Aktivite) – En Önemli Faktör
a-50 HPF (High Power Field) alanında mitoz sayısı değerlendirilir.
b-≤5 mitoz / 50 HPF: Düşük risk
c->5 mitoz / 50 HPF: Yüksek risk
2-Tümör Boyutu
a-Tümör çapı arttıkça kötü prognoz riski artar.
b-Risk değerlendirmesi genellikle şu şekilde yapılır:
<2 cm: Düşük risk
2–5 cm: Orta risk (mitoz sayısına göre değişir)
>5 cm: Yüksek risk
3-Tümör Yerleşim Yeri
a-Gastrik (mide) GİST’ler genellikle daha iyi prognozludur.
b-İnce barsak, rektum veya ekstraintestinal yerleşim: Daha agresif seyirli olabilir.
4-Tümör Rüptürü (Patlama)
Tümör rüptürü varsa, peritoneal yayılım ve nüks riski artar → kötü prognoz.
5-Histolojik Alt Tip
a-Spindle-cell (iğsi hücreli) tip genellikle daha iyi prognozludur.
b-Epiteloid tip veya miks tip: Daha kötü seyir gösterebilir.
6-Moleküler Genetik Profil
a-KIT ve PDGFRA mutasyonlarının tipi ve varlığı, tedaviye yanıtı ve prognozu etkiler.
Örneğin: PDGFRA D842V mutasyonu, imatinibe dirençlidir → kötü prognoz göstergesi olabilir.
7-Nüks veya Metastaz Varlığı
Tanı anında metastaz (özellikle karaciğer veya periton) olması kötü prognoz göstergesidir.
Risk Sınıflandırmaları (Örnek: NIH-Fletcher Kriterleri)
| Tümör Boyutu | Mitotik Sayı (/50 HPF) | Yerleşim | Risk |
| <2 cm | ≤5 | Tüm | Çok düşük |
| 2–5 cm | ≤5 | Tüm | Düşük |
| <5 cm | >5 | Tüm | Orta |
| >5 cm | >5 | Tüm | Yüksek |
Daha detaylı ve klinikte yaygın kullanılan sınıflama: AFIP (Armed Forces Institute of Pathology) sınıflamasıdır — mitoz, boyut ve lokalizasyona göre detaylı risk tahmini yapar.