Aşağıdakilerden hangisi solunum yoluyla vücuda giren virüslere karşı korumada rol oynayan faktörlerden birisi değildjr?
A) Lizozim
B) Salgısal lgA
C) Siliyer aktivite
D) Alveoler makrofajlar
E) Yüzeyel mukus salgısı
Solunum yoluyla vücuda giren virüslere karşı koruma, hem doğal (innate) hem de kazanılmış (adaptif) bağışıklık sistemlerinin çeşitli faktörleri tarafından sağlanır. Soru, bu korumada rol oynayan faktörlerden birisi olmayanı bulmayı hedefliyor.
Şıkları tek tek inceleyelim:
- A) Lizozim: Lizozim, tükürük, burun salgıları, gözyaşı ve mukus gibi vücut salgılarında bulunan bir enzimdir. Özellikle bakteri hücre duvarındaki peptidoglikanları parçalayarak antimikrobiyal etki gösterir. Virüslere karşı doğrudan birincil rolü olmamasına rağmen, genel olarak mukozal yüzeylerin korunmasında ve dolaylı olarak viral enfeksiyonlara karşı bir savunma mekanizması olarak kabul edilebilir (bakteriyel süperenfeksiyonları önleyerek vb.). Ancak doğrudan viral inaktivasyonda ana rol oynamaz.
- B) Salgısal IgA (sIgA): Salgısal IgA, mukozal yüzeylerde (solunum yolu mukozası dahil) bulunan ana antikor sınıfıdır. Virüslerin epitelyal hücrelere bağlanmasını ve girişini engelleyerek (nötralizasyon) enfeksiyonu önlemede çok önemli bir rol oynar. Bu, kazanılmış bağışıklığın bir parçasıdır ancak mukozal yüzeyde ilk savunma hatlarından biridir.
- C) Siliyer aktivite: Solunum yollarının iç yüzeyini kaplayan silli epitel hücreleri ve mukus tabakası, mukosiliyer klirens sistemini oluşturur. Siliaların ritmik hareketleri, mukusun ve içine hapsolmuş partiküllerin (virüsler, bakteriler, toz vb.) boğazdan dışarı doğru taşınmasını sağlar. Bu, virüslerin akciğerlere inmesini fiziksel olarak engelleyen çok önemli bir doğal savunma mekanizmasıdır.
- D) Alveoler makrofajlar: Akciğer alveollerinde bulunan alveoler makrofajlar, doğal bağışıklığın fagositer hücreleridir. Solunum yoluyla giren patojenleri (virüsler ve bakteriler dahil) fagosite ederek (yutarak) yok ederler. Aynı zamanda sitokin salgılayarak iltihabı ve adaptif bağışıklık yanıtını başlatmada önemli rol oynarlar. Virüslere karşı doğrudan korumada çok etkilidirler.
- E) Yüzeyel mukus salgısı: Solunum yollarının iç yüzeyini kaplayan mukus tabakası, yapışkan bir bariyer görevi görür. Solunan hava ile birlikte gelen virüsler, bakteriler ve diğer partiküller bu mukusa yapışır. Ardından siliyer aktivite ile dışarı atılırlar. Bu da fiziksel bir bariyer olarak doğal bağışıklıkta çok önemli bir rol oynar.
Şimdi şıklara baktığımızda, hepsi bir şekilde solunum yoluyla giren patojenlere karşı korumada rol oynamaktadır. Ancak soru “rol oynayan faktörlerden birisi değildir” şeklinde. Lizozim doğrudan viral inaktivasyonda ana mekanizma olmasa da, bakteriyel enfeksiyonları önleyerek solunum yolunun genel sağlığını korumaya katkıda bulunur.
Ancak, bazen bu tür sorularda “en az rol oynayan” veya “doğrudan olmayan” mekanizma kastedilebilir. Lizozim, özellikle bakterilere karşı bir enzim iken, diğer şıklar (sIgA, siliyer aktivite, alveoler makrofajlar, mukus) virüslere karşı doğrudan fiziksel veya immünolojik savunmada çok belirgin ve tanımlanmış rollere sahiptir.
Bu tür bir soruda eğer sadece bir cevabı seçmek gerekiyorsa, lizozim virüslere karşı doğrudan antiviral aktivitesi en zayıf olan veya temel rolü viral değil bakteriyel olan seçenektir. Diğer tüm şıklar (B, C, D, E) virüslere karşı bariz ve önemli koruyucu mekanizmalardır.
Kesin olmayan bir ifadeyle, lizozim virüslere karşı doğrudan birincil bir savunma faktörü olarak diğer şıklardaki kadar güçlü bir rol oynamaz. Bakteriyel patojenlere karşı daha etkilidir.
Bu bağlamda, doğru cevap A) Lizozim olacaktır.