Aspergilloma (Fungus Topu):
Tanım: Aspergilloma, Aspergillus cinsi mantarların (en sık Aspergillus fumigatus) akciğerdeki önceden var olan bir boşluk (kavite) içinde çoğalarak oluşturduğu mantar topu şeklinde bir lezyondur. Gerçek bir invaziv enfeksiyon değildir; mantar, bu boşluk içinde kolonize olur ve çoğalır.
Gelişim Zemini: Aspergilloma’nın oluşabilmesi için akciğerde bir boşluk olması şarttır. Bu boşlukların en yaygın nedenleri şunlardır:
1-Eski Tüberküloz Kavitesi: Türkiye gibi tüberkülozun sık görüldüğü bölgelerde, iyileşmiş tüberkülozun bıraktığı kaviter lezyonlar aspergilloma için en yaygın zemin oluşturur.
2-Sarkoidoz: Akciğerlerde kist veya kavite oluşumuna yol açabilen granülomatöz bir hastalıktır.
3-Bronşektazi: Bronşların kalıcı olarak genişlemesi ve hasar görmesi sonucu oluşan boşluklar.
4-Akciğer Kistleri veya Büller: Doğuştan veya sonradan oluşan kistik lezyonlar.
5-Akciğer Apsesi Sonrası Boşluklar: İyileşmiş apselerin bıraktığı rezidüel kavite.
6-Bronkojenik Karsinom Sonrası Kaviteleşme: Akciğer kanserinin kavite oluşturduğu durumlar.
Klinik Belirtiler: Çoğu aspergilloma asemptomatiktir. Ancak, semptomatik hale geldiğinde en sık görülen belirti hemoptizi (kanlı balgam çıkarma)‘dır. Kanama, mantar topunun kavite duvarıyla teması ve küçük damarların erozyonu nedeniyle oluşur. Diğer belirtiler öksürük, ateş ve kilo kaybı olabilir.
Radyolojik Görünüm (Kavite İçinde Hareket Eden Yuvarlak Lezyon): Bu, aspergillomanın radyolojik olarak en karakteristik bulgusudur ve sıklıkla “mantar topu” veya “havalı hilal (air crescent) belirtisi” olarak adlandırılır.
Mantar Topu (Fungus Ball): Kavite içinde, kavite duvarına yapışık veya serbestçe hareket eden yuvarlak, oval veya düzensiz şekilli, opak bir kitle görülür.
Havalı Hilal Belirtisi (Air Crescent Sign): Kavite içindeki mantar topu, kavite duvarından kısmen ayrıldığında, mantar topu ile kavite duvarı arasında hava dolu hilal şeklinde bir boşluk oluşur. Bu, özellikle bilgisayarlı tomografide (BT) çok tipik bir görüntüdür ve aspergilloma tanısını kuvvetle destekler. Hastanın pozisyon değiştirmesiyle mantar topunun yer değiştirmesi (mobilite), tanıyı kesinleştirmeye yardımcı olabilir.
Tedavi: Aspergillomalar genellikle kendiliğinden gerilemez. Semptomatik olan veya kanama riski taşıyan aspergillomalar için cerrahi rezeksiyon (çıkarılma) en etkili tedavi yöntemidir. Antifungal ilaçlar genellikle aspergillomada tek başına etkili değildir, çünkü ilaç mantar topunun içine yeterince penetre olamaz. Ancak, invaziv komponent şüphesi varsa veya cerrahiye uygun olmayan hastalarda amfoterisin B veya vorikonazol gibi sistemik antifungal ilaçlar denenebilir. Embolizasyon, kanamayı durdurmak için kullanılan palyatif bir yöntem olabilir.
Aspergilloma (Mantar topu)
Tanım:
Aspergilloma, genellikle Aspergillus fumigatus tarafından oluşturulan, önceden var olan bir akciğer kavitesinde gelişen fungal kitle (mantar topu) oluşumudur.
Patogenez:
- Aspergillus sporları, zaten mevcut olan bir kaviteye yerleşir.
- Kaviteyi oluşturan hastalıklar:
- ✅ Tüberküloz (en sık)
- ✅ Sarkoidoz
- ✅ Amfizem
- ✅ Akciğer apsesi
- ✅ Neoplaziler sonrası oluşan boşluklar
Radyolojik Bulgular:
- Kavite içinde yuvarlak, solid görünümlü kitle (fungus topu)
- Kitlenin etrafında genellikle hava hilali (air crescent sign) görülür
- Pozisyonla birlikte hareket eder → “mobility” tanıda çok değerlidir
- BT ve PA akciğer grafisinde net şekilde izlenebilir
Klinik Bulgular:
- Sıklıkla asemptomatiktir
- En tipik semptom: Hemoptizi (kan tükürme) – bazen hayatı tehdit edici olabilir
- Ateş, öksürük, kilo kaybı gibi sistemik semptomlar genellikle olmaz
Tanı:
- Radyolojik görüntüleme (BT en duyarlı yöntem)
- Serolojik testlerde:
- Aspergillus IgG antikorları pozitif olabilir
- Galaktomannan genellikle negatif (invazif formda pozitif olur)
Tedavi:
- Asemptomatik hastalarda genellikle tedavi gerekmez, izlem yeterlidir
- Hemoptizi varsa:
- Bronşiyal arter embolizasyonu
- Cerrahi (lobektomi) — lokalize hastalıkta
- Antifungal tedavi genellikle etkisizdir (fungus topunun içinde damar yoktur)
Ayırıcı Tanı:
- İnvaziv aspergilloz → immünsüpresif hastalarda
- Kronik kaviter pulmoner aspergilloz → daha uzun seyirli, sistemik semptomlu
Özet:
Aspergilloma, en sık eski tüberküloz veya sarkoidoz gibi hastalıkların bıraktığı kaviteler içinde gelişir.
Görüntülemede kavite içinde hareket eden, yuvarlak kitle saptanması tipiktir ve tanıyı düşündürür.