Bacillus anthracis (ŞARBON)
Şarbon koyun, sığır, at gibi hayvanların hastalığıdır. İnsanlar nadiren inkte olurlar.
Enfeksiyon sağlam olmayan deri veya mukozalardan sporların alınması ile bulaşır.
Nadiren gastrointestial ve inhalasyon yolu ile (woolsorter’s disesase) de bulaştığı gösterilmiştir. İnhalasyon yolu ile bulaşma hemorajik mediastinit, pnömon menenjit ve sepsis gibi hızlı seyirli fatal enfeksiyonlar ile sonlanır.
Sporlar dokularda germinasyona uğrar, vejetatif organizmalar ödem ve konjesyon ile karakterize hastalık yapar.
Tren vagonu veya bambu kamışı şeklinde kaba zincirler yapan gram pozitif merkezi sporu olan basilleridir.
Hareketsizdir (B. cereus svvarming tarzında ürer). Dokulardan izole edilen bakteriler kapsiillü sporsuz, doğada ise sporlu kapsülsüzdür.
Kanlı ağarda iyi ürer, ondüle saç görünümünde R tipi koloni yapar. Zorunlu aerobdur.
ARB boyama ile sporları kırmızı renkte görülür.
Bakterinin poli-D-glutamik asit yapısındaki kapsülü bir haptendir. Kapsülü fagositoza karşı koymak amacıyla üretilir, gerçek virülansı toksinine bağlıdır.
Şarbon toksini diğer ekzotoksinlerden farklı olarak A ve B subünitlerden meydana gelmez.
Kromatografık olarak üç alt gruba ayrılır
1. Protektif antijen
2. Ödem faktör
3. Letal faktör
Protektif antijen reseptörlere bağlanır görevi görür, eğer bakteri protektif antijen üretmezse diğer toksinlerde etki göstermezler. Hem kapsül hem de toksinler farklı plazmidlerin kontrolü altındadır.
Klinik
Dokulara geçen sporlu bakteri germinasyona uğrar, özellikle giriş yerinde jelatinöz ödeme sebep olur (malign püstül). Lenfatikler ve kan dolaşımı aracılığı ile yayılan vejetatif bakteriler ağır bir sepsis tablosuna sebep olurlar.
Sporların oral yoldan alınması ile gelişen gastrointestinal sistem şarbonu hayvanlarda yaygın iken insanlarda nadiren görülür.
İnhalasyon Şarbonu nadir görülür. Biyolojik savaş nedeniyle gündemdedir.
Hemorajik mediastinit ve şok tablosu tablosu içinde hastaların hemen tamamı birkaç gün içinde ex olurlar.
Tanı
Anamnez ve cilt lezyonunuıı görülmesi genellikle tanı için yeterlidir.
Şarbon yarasından alınan materyalde sporsuz, kalın gram pozitif basillerin gösterilmesi, veya kanlı ağarda gri nonhemolitik koloni yapısı (Medusa başı görünümü) ile merkezi sporları gösterilebilir.
Virülan şarbon suşları intraperitoneal injeksiyon ile fareleri öldürürler. Spesifik antraks gama bakteriofaj ile lizis olması tanıda yardımcıdır.
Presipitasyon veya hemaglutinasyon testleri ile antikorlar aranabilir.
Tedavi
Önemli olan tedaviye erken başlanmasıdır, tnhalasyon ile alınan şarbon dışında penisilin genellikle ilk seçenektir. Akciğer şarbonunda siprofloksasin tercih edilir. Tetrasiklin, klindamisin ve eritromisin de denenebilir.
Korunma
Korunma hayvan çıkartıları ile temas edilmemesi, şarbondan ölen hayvanların yakılması veya derin gömülmesi, koruyucu elbiselerin giyilmesi ve hayvanların aşılanması ile sağlanabilir.
Hayvanlara kapsül, insanlara protektif antijen aşıları uygulanmaktadır. Biyolojik silah olarak kullanılan B. anthracis ile karşılaşmalarda aşı yapılırsa 4 hafta, aşı yapılmayanlarda ise 8 hafta siprofloksasin veya doksisiklin uygulanır.