Aşağıdaki yan etkilerden hangisi vinkristin tedavisini sonlandırma endikasyonudur?
a-Periferik nöropati************
b-Obstruktif barsak semptomları
c-Hiponatremi
d-Alopesi
e-Kemik iliği depresyonu
Vinkristin tedavisine bağlı gelişen ağır periferik nöropati önemlidir.
Vinkristin, hücrede mitoz bölünmenin metafaz safhasında mikrotübüllerden ibaret olan mitoz iğciklerinin oluşumunu engelleyerek, mikrotübüllerin yapı taşı olan tübülin moleküllerine bağlanarak mikrotübülleri oluşturmak üzere bir araya gelmelerini bozarak, ayrıca DNA bağımlı RNA ya etkiyle RNA sentezini inhibe ederek hücrede mitoz bölünmeyi metafaz aşamasında durdurarak sitotoksik etki gösterir.
Vinkristinin hücre içine girişi enerji gerektiren aktif transport mekanizma ile olur. Sitotoksik etkisi ilacın hücre içindeki konsantrasyonu ile ilgilidir. Vinkristine karşı direnç, tübülinlerde mutasyon gelişmesi ve mikrotübül oluşmasının inhibe edilmesi şeklinde gelişir. Ayrıca spesifik P-glikoprotein vinkristin rezistansından sorumlu tutulmuştur. P-glikoproteinler bir çok kanser tipinde (over, böbrek, yumuşak doku kanseri, lösemi ve bazı lenfomalar) gösterilmiş olmakla birlikte rezistans gelişimindeki etki mekanizması bilinmemektedir.
Vinkristine bağlı nörolojik komplikasyonlar; Önce sadece duyum azalması ve parestezi oluşur. Tedaviye devam edildikçe nörotik ağrı, motor güçlükler ortaya çıkar. Tedavinin devam etmesi, derin tendon refleksi kaybı “düşük ayak”, ataksi ve paralizi oluşturabilir.
Kemoterapi İlişkili Periferik Nöropati Mekanizması Nörotoksisitede; Na+ , K+ , Transient Reseptör Potansiyel (TRP) kanalları ve mitokondriyal disfonksiyon, oksidatif stres ve mikroglia aktivasyonu başta olmak üzere çeşitli mekanizmalar etkilidir. Sonuçta en sık periferik sinirlerde nöroinflamasyon ve uyarılabilirlikte değişiklikler olur Nöropati ise etkilenen periferik sinir liflerine göre bulgu verir
1-Otonom nöropati, miyelinsiz C liflerinin etkilenmesiyle oluşur ve meydana gelen disfonksiyon ince lif nöropatisi ile birlikte seyreder.
2-İnce lif nöropatisi, ince miyelinli Aδ ve miyelinsiz C liflerinin etkilenmesiyle ortaya çıkar. Hastalarda eldiven-çorap tarzında yanma, karıncalanma, iğnelenme, termal allodini ve hiperaljeziye yol açabilir.
3-Kalın lif nöropatisi, Aα ve Aβ liflerinin etkilenmesi sonucu oluşur. Buna bağlı olarak vibrasyon, propriosepsiyon ve derin tendon reflekslerinde (DTR) azalma görülebilirken, yürüme bozukluğu, dengesizlik, ısı ayrımında zorluk, kaşıntı ve rahatsızlık hissi de bu semptomlara eşlik edebilir. Çok yüksek oranda ince lif nöropatisi ile birlikte görülür.
4-Motor nöropati, miyelinli Aα liflerinin etkilenmesiyle, güçsüzlükle seyredebilir
Vinka alkaloidleri, mikrotübül stabilizasyonu ve hücre döngüsü aresti yaparak etki gösterir, aksonal transportun bozulmasına ve nöroinflamasyona yol açarlar
Vinkristin ile ortostatik hipotansiyon, konstipasyon ve paralitik ileusa yol açabilecek şiddette otonom nöropati görülebilse de, Vinblastin daha az nörotoksiktir. Hastalarda %35-45 oranında eldiven çorap tarzında nöropati gözlenebilir. Guillain–Barré sendromu tarzında akut motor nöropati olguları da bildirilmiştir
Kemoterapiye bağlı nöropatinin NCI-CTCAE’deki evrelemesine göre, tedavi planı da değişmektedir:
Evre 1’de tedavi ihtiyacı yokken;
Evre 2’de lokal, invaziv olmayan tedaviler yeterlidir.
Evre 3 hastaneye yatış gerektirir.
Evre 4 acildir
Evre 5’te yan etkilere bağlı ölüm ortaya çıkar
Kullanılan ancak etkisi gösterilmemiş tedaviler arasında ise pregabalin, gabapentin ve çeşitli vitamin takviyeleri yer almaktadır.
Oksaliplatine bağlı nöropati tedavisinde, venlafaksin ve duloksetin etkili bulunmuşlardır. Ama oksaliplatin kullanan hastaların, nöropatinin mekanizmasına bağlı olarak duloksetin tedavisine daha iyi yanıt verdikleri bildirilmiş, aynı zamanda duloksetinle daha az yan etki görülmüştür. Amitriptilin de bir çalışmada düşük dozlarla KİPN semptomlarında etkili bulunmuştur